Chełmiccy herbu Nałęcz

I. O dowodach szlachectwa nabytego po ogłoszeniu Prawa o szlachectwie, w dniu 25 Czerwca (7 Lipca) roku 1836 nadanego.

            Dowodami temi są:

1. Wydane akta i dyplomata na szlachectwo.
2. Patenta na stopnie oficerskie i stany służby wojskowych w formie przepisanej sporządzone.
3. Nominacye na urzęda cywilne i stany służby cywilnej ¹.
4. Reskrypta Najwyższe tudzież Patenta Kapituły Rossyjskich Cesarsko-Królewskich Orderów, na otrzymane Ordery, a w braku tych dowodów poświadczenia Kapituły.
5. Postanowienia Najwyższe nadające szlachectwo bądź dziedziczne, bądź osobiste.

^{____________________________________
1} Nominacye tymczasowe, stosownie do Postanowienia Rady Administracyjnej z d. 24 Listopada (6 Grudnia) 1836 r. udzielane na pełniących obowiązki, nie są uważane ani za dowody szlachectwa dziedzicznego, ani osobistego.

Szlachectwo nabyte z mocy powyższych dowodów może być w każdym czasie udowadniane za pośrednictwem Deputacyi Szlacheckiej tej Gubernii, w której księgi szlachty proszący zapisanym być pragnie; w tym celu winien złożyć którykolwiek z wyżej wymienionych dowodów wraz ze stanem służby należycie poświadczonym.

Jeśli zaś pochodzi od osoby, która nabyła stanu szlacheckiego na zasadzie rzeczonych tytułów, winien jest złożyć dowody stwierdzające pochodzenie jego od tejże osoby.

 II. O dowodach szlachectwa nabytego przed ustanowieniem Prawa z roku 1836.

Dowodami temi są:

1. Dyplomata Panujących lub Konstytucye Sejmów szlachectwo albo herb nadające.

Dokumenta tego rodzaju mogą być przedstawiane: w oryginale lub kopiach wyjętych z aktów znajdujących się w dawnych metrykach Koronnej i Litewskiej. Kopie powyższe powinny być stwierdzone i poświadczone: co do aktów wyjętych z dawnej metryki Koronnej w Kommissyi Rządowej Sprawiedliwości, a co do aktów z dawnej metryki Litewskiej w tym wydziale 3go Departamentu Rządzącego Senatu. W tym ostatnim przypadku świadectwo okazanem być winno w Sekretaryacie Stanu Królestwa Polskiego. Mogą być również przedstawiane w kopiach lub wypisach z aktów umieszczonych w Zbiorze Praw zwanym Volumina Legum, tudzież w Dzienniku Praw Księztwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego.

   2.    Dokumenta stwierdzające:

a) Że osoba która dowodzi szlachectwa albo jej przodkowie posiadali tytuł Książęcia, Hrabiego lub Barona.

Wspomni one tytuły honorowe są przyjmowane za dowód szlachectwa wtedy, jeśli prawa do posiadania onych zostały w swoim czasie rozpoznane przez b. Senat Królestwa Polskiego, a następnie osoby, którym w skutek zamieszczenia onych na liście w r. 1824 najwyżej zatwierdzonej, dozwolono używać tychże tytułów, lub jeżeli tytuły powyższe nadane są Postanowieniami Cesarzy Rossyjskich Królów Polskich.

b) Że osoba, która dowodzi szlachectwa, jej ojciec, dziad lub pradziad byli przed r. 1795 Dygnitarzami Koronnymi, Członkami Senatu, albo Izby Poselskiej, że sprawowali Poselstwo przy Zagranicznych Dworach, lub też przed tymże rokiem to jest 1795 byli mianowani na urząd ziemski w kraju.

Dowodem posiadania Dygnitarstwa albo sprawowania urzędu jest akt nominacyi, a w braku onego, inne dokumenta z których bezpośrednio wypływa, że osoba w dokumencie wzmiankowana posiadała Dygnitarstwo albo sprawowała urząd.

Dygnitarstwami zowią się te urzędy do których dodawano wyrazy Koronny albo Litewski np. Kanclerz Wielki Koronny, Referendarz Koronny, Hetman Polny Litewski, Oboźny Litewski i t p. Senatorami byli Wojewodowie i Kasztelani. Za Posłów zaś uważają się ci, którzy na mocy uchwał czyli laudów sejmikowych, wysyłani byli na wszelkie Sejmy, nie zaś szlachta w ogólności na wybór Króla głosująca i podpisująca suffragia wyborcze.

            Urzędami ziemskimi nadającemi prawo do szlachectwa są:

Assessor prowincyj Litewskich i Inflant, Budowniczy w Prowincyach Litewskich, Chorąży, Cywun, Cześnik, Delegat na elekcyą Króla, Deputat na Trybunały Koronne lub Litewskie, Horodniczy, Komornik Graniczny, Koniuszy Ziemski i Powiatowy, Kraj czy, Łowczy, Marszałek Ziemski i Powiatowy, Miecznik, Mostowniczy w prowincyach Litewskich, Namiestnik Ziemski i Grodzki, Oboźny, Pisarz Trybunalski Ziemski, Powiatowy lub Grodzki, Rotmistrz Ziemski i Powiatowy, Sekretarz prowincyj Litewskich, Sekretarz Sejmowy, Sędzia Kapturowy, Ziemski lub Grodzki, Skarbnik, Starosta Grodowy, Stolnik, Strażnik Ziemski lub Powiatowy, Subdelegat, Vice-Regent Ziemski, Powiatowy lub Grodzki, Wojski, i Komissarz Generalny Województw Wielkopolskich.

c) Że osoba która dowodzi szlachectwa, jej ojciec, dziad lub pradziad, byli ozdobieni orderem Orła Białego lub ś. Stanisława przed r. 1795, albo też orderem ś. Stanisława 1szej klassy od dnia 2 (14) września 1829 roku.

Otrzymanie orderu Orła Białego lub ś. Stanisława, udowadnia się oryginalnym Patentem na tenże order, albo świadectwem z dawnych metryk: Koronnej i Litewskiej, z aktów Sekretaryatu Stanu Królestwa Polskiego lub z Kapituły Rossyjskich Cesarsko-Królewskich orderów.

d) Że sam dowodzący, jego ojciec, dziad lub pradziad przed r. 1795 posiadali całe wsie z zupełnem prawem własności. Dokumenta wszakże stwierdzające prawo własności dóbr ziemskich, w których zachodzi wątpliwość czyli ściągają się do całości lub części wsi, tłumaczone być mają na korzyść osoby udowadniającej szlachectwo.

Posiadanie zupełnem prawem własności całych wsi, udowadnia się wyciągami z aktów metryk dawnych: Koronnej i Litewskiej, lub z archiwów gubernij obecnie Królestwo Polskie składających. Wyciągi z dawnych metryk: Koronnej i Litewskiej powinny być poświadczone sposobem wyżej wspomnionym, a w art. 18tym Prawa oznaczonym; wyjęte zaś z Archiwów Gubernialnych, powinny być sprawdzone i poświadczone przez Prezesów Trybunałów Cywilnych i ostatecznie legalizowane w Kommissyi Rządowej Sprawiedliwości.

Oprócz tego, do rzędu dowodów posiadania całych wsi z zupełnem prawem własności, zaliczają się składane przez mieszkańców Królestwa Polskiego wypisy z aktów znajdujących się w archiwach tak powróconych Rossyi od Polski gubernij, jako i Galicyi Austryackiej, tudzież W. Księztwa Poznańskiego.

          Wypisy te powinny być stwierdzane:

1. wydane z archiwów gubernij Rossyi powróconych, przez właściwych Generał Gubernatorów za poświadczeniem ich podpisów w Ogólnej Kancellaryi Namiestnika Królestwa.
2. Wydane z archiwów Galicyi lub W. Księztwa Poznańskiego, przez właściwą Naczelną władzę tameczną, za uznaniem przez nią rzetelności onych podług form i przepisów miejscowych; lecz podpisy tej władzy powinny być legalizowane przez Konsulów Austryackiego i Pruskiego, w czem do którego należy, a samychże Konsulów przez Kancelaryą Dyplomatyczną Namiestnika Królestwa.

Gdyby z dokumentów posiadanie dóbr ziemskich udowadniających, okazywało się, że wieś całkowita przeszła na dziedzictwo jakiegoś rodzeństwa, jako własność spoina, bądź z mocy spadku pobocznego, bądź z mocy testamentu osób trzecich, bądź nareszcie, kiedy jeden z braci wieś całkowitą od matki swojej nabywa, w takim razie, wszyscy potomkowie całego rodzeństwa to jest tak posiadacza wsi całkowitej, jak i rodzonych jego braci z tych dokumentów pod względem szlachectwa korzystać mogą.

c) Że osoby dowodzące szlachectwa otrzymały stopień oficera polskiego poczynając od Kapitana, i że w r. 1815 lub później weszły w skład byłych wojsk Królestwa Polskiego, a następnie nie miały udziału w ostatnim rokoszu.

Dowodem posiadania wspomnionych stopni, są patenta na też stopnie. Należenie zaś od r. 1815 do składu byłych Wojsk Polskich i niemienie udziału w ostatnim rokoszu, udowadnia się świadectwem Zarządzającego Wydziałami po b. Kommissyi Rządowej Wojny pozostałemi².

_________________________________
² Stopnie aktualnych Poruczników Gwardyi b. Wojska Polskiego uważają się na równi ze stopniami kapitańskiemi w temże liniowem wojsku

Dzieci pomienionych osób, oprócz dowodów pochodzenie swego, winne również złożyć świadectwa o nie mieniu udziału w rokoszu.

d) Że osoby które dochodzą szlachectwa albo ich wstępni w linii prostej, posiadali w b. administracyi wojennej Królestwa Polskiego w wydziałach: Lekarskim, Audytoryatu, Kommissoryatu i innych, stopnie assymilowane do rang sztabs-oficerskich; jeżeli wszakże też osoby albo ich wstępni należeli do składu byłych Wojsk Polskich po r. 1815 i w ostatnim rokoszu 1830 i 1831 r. tak one same, jako i ciż wstępni udziału nie mieli.

Od osób udowadniających szlachectwo według tego ustępu, wymagane są podobneż dowody jak legitymujących się na zasadzie ustępu c).

III. O dowodach Szlachectwa Rossyjskiego.

Szlachectwo mieszkańców Cesarstwa udowadnia się w Królestwie Polskiem świadectwami Naczelników Gubernij i Prowincyj, stwierdzającemi, że osoby których się też świadectwa dotyczą, uznane są za szlachtę przez Heroldyą; szlachectwo zaś mieszkańców Księztwa Finlandzkiego udowadnia się świadectwami tamecznego Generał-Gubernatora. Rzeczywistość powyższych świadectw, powinna być stwierdzona przez Sekretaryat Stanu Królestwa Polskiego.

W przypadkach zanoszonych prośb przez byłych wojskowych i urzędników cywilnych niezapisanych do ksiąg szlachty Cesarstwa w żadnej gubernii, o przyznanie im szlachectwa Królestwa Polskiego, bądź z powodu otrzymania w Cesarstwie stopnia, bądź orderu; Heroldya Królestwa wydawać ma decyzye swoje na zasadzie świadectw Ministra Sekretarza Stanu, który udzielać winien takowe po uprzedniem zniesieniu się z kim wypadnie.

IV. O dowodach stwierdzających pochodzenie.

            Dowody pochodzenia odnoszą się:

1. albo do epoki poprzedzającej wprowadzenie do kraju Kodexu Cywilnego;
2. albo do epoki następnej.

Pierwsza epoka dla części kraju, które były pod panowaniem pruskiem i z których Księztwo Warszawskie zostało utworzone, kończy się z dniem 1 maja 1808 r.; dla części zaś które zpod panowania austryackiego w r. 1809 do tegoż księztwa wcielone zostały, kończy się z dniem 15 sierpnia 1810 r.

            Dowodami pochodzenia z tej epoki mogą być:

1. Tranzakcye i inne akta urzędowe, w których komparycyi według dawnego zwyczaju zamieszczanem było, czyim stawający jest synem, a niekiedy, czyim nawet wnukiem. Podobne akta znajdują się w archiwach akt dawnych.
2. Metryki chrztu z ksiąg kościelnych wydawane.

Pierwszego rodzaju dowody winny być przedstawione w formie dla dokumentów zasadniczych przepisanej, z odpowiednią legalizacyą Władz tych krajów z których pochodzą. Dla metryk zaś dostateczną jest legalizacya bądź konsystorza Duchownego, bądź Rządu Gubernialnego, bądź nakoniec Trybunału Cywilnego. Wszakże, gdy dowody te pochodzą z zagranicy, winny być ulegalizowane sposobem dla zagranicznych aktów przepisanym.

            Dowodami pochodzenia od wprowadzenia Kodexu Cywilnego są:

1. Akta urodzeń na mocy przepisów obowiązującego prawa cywilnego spisane, a w braku lub niedostateczności takowych;
2. Wywody rodu sporządzone we właściwym Sądzie Pokoju z świadków pod przysięgą wysłuchanych, na mocy poprzedniego wyroku Trybunału Cywilnego.

Akta urodzeń i wywody rodu, winny być legalizowane przez władze sądowe, ostatecznie zaś przez Prezesa Trybunału Cywilnego.

V. O dowodach dodatkowych.

Legitymujący się winien udowodnić że jest poddanym Królestwa i nie znajdował się w przypadkach utratę szlachectwa za sobą pociągających.

Poddaństwo Królestwa udowadnia się świadectwami władzy miejscowej, jakoto: osób mieszkających w Warszawie, świadectwem Ober-Policmajstra Warszawskiego; zaś mieszkających w guberniach, świadectwem naczelników powiatowych. Świadectwa te obejmować powinny, że proszący zapisanym jest w księgi stałej ludności Królestwa, i że się znajduje w kraju, lub też z dozwolenia rządu za granicą w charakterze poddanego Królestwa; przy tem, jeśli jest pełnoletnim, że przysięgę wierności Tronowi wykonał. Ostatnia okoliczność może byś stwierdzoną oddzielnem świadectwem wydanem przez tę władzę, przed którą wykonanie przysięgi nastąpiło.

Na dowód niezostawania w przypadkach utratę szlachectwa za sobą pociągających, wymagane są świadectwa:

1. Sądu Policyi Poprawczej właściwego wydziału.
2. Sądu Kryminalnego właściwej gubernii.

Osoby w Cesarstwie zamieszkałe, które z tytułu urodzenia się swego w Królestwie Polskiem, mają prawo legitymowania się w tutejszej Heroldyi, obowiązane są złożyć wszystkie podbneż świadectwa od władz właściwych, w Cesarstwie uzyskać się mające.

Osoby zostające w służbie cywilnej, przez złożenie należycie poświadczonego stanu swej służby, zastąpić mogą wszelkie wyżej wymienione świadectwa.

Podobny stan służby mogą złożyć osoby zostające w służbie wojskowej w stopniu oficerskim; o wojskowych zaś niższych stopni, Heroldya sama potrzebne ściąga wiadomości.

Obok wszystkich wyżej wymienionych dowodów, winien każdy legitymujący się złożyć rysunek herbu familii swej właściwego.

VI. O sposobie przedstawiania dowodów pod rozpoznanie Heroldyi.

Dowody winny być Heroldyi królestwa złożone przy stosownej prośbie na papierze stęplowym ceny 45 kop. sr. spisanej, w której proszący oznajmić powinien, do której gubernii ksiąg szlachty pragnie być wpisanym, a nadto gdzie zamieszkuje.

Każdy oryginalny dowód winien być obłożony papierem stęplowym ceny TA kop. sr., kopie zaś, wyciągi i wypisy na właściwym stęplu pisane. Co do dowodów zagranicznych, te również winny być obłożone papierem stęplowym ceny TA kop. sr.

Do podania dołącza się podpisana przez podawcę w dwóch exemplarzach specyfikacya przedstawiających się Heroldyi dowodów na stęplu ceny TA kop. sr., z których jedna przez właściwego urzędnika poświadczona, zwraca się podawcy, a druga przy dowodach pozostaje.

Tym sposobem złożone dowody rozpoznaje Heroldya Królestwa.

Decyzye Heroldyi któremi złożone przez proszących dowody uznane są za dostateczne, przedstawiają się pod zatwierdzenie Ogólnego Zebrania Warszawskich Departamentów Rządzącego Senatu.

Wyrzeczenia zaś Heroldyi, któremi szlachectwo strony interesowanej nie będzie uznane za należycie udowodnione, podaje się do wiadomości tejże strony i uważa się za ostateczne. Powtórne w tej mierze prośby nie przyjmują się, wyjąwszy gdy złożone zostaną nowe dowody, do czego udzielanym bywa stronie interesowanej, dodatkowy sześciomiesięczny przeciąg czasu, poczynający się od dnia podania do jej wiadomości wyrzeczenia Heroldyi.

Oprócz osób które w terminie przepisanym zaniosły do Heroldyi swe prośby, mają prawo legitymowania się: Osoby które udowodnią, iż są w prostej linii braćmi lub stryjami tych krewnych, którzy główne legitymacyjne swe dowody przed upływem zakreślonego prawem terminu złożyły.

1. Osoby które chociaż stale w Cesarstwie Rossyjskiem zamieszkują, lecz w Królestwie Polskiem są zrodzone.
2. Osoby, którym na mocy szczególnych rozkazów J. O. Księcia Namiestnika Królestwa dozwolonem jest legitymowanie się ze szlachectwa, pomimo upłynionego terminu prekluzyjnego.
3. Osoby które weszły do wojska Cesarsko-Rossyjskiego przed wydaniem prawa o szlachectwie z r. 1836 jako i te, w przedmiocie szlachectwa których, władze wojskowe uczyniły lub uczynią przedstawienia swe do Heroldyi.
4. Małoletni, jak niemniej ci, którym nie upłynął termin prawem zakreślony po dojściu ich do pełnoletności.

VII. O Legitymacyi dzieci szlacheckich.

Aby dzieci szlachcica wylegitymowanego przywilejów szlachectwa używać mogły, winny być przedewszystkiem zapisane do ksiąg genealogicznych szlachty właściwej gubernii.

Zapisanie do ksiąg takowych następuje w skutek prośby do Deputacyi zaniesionej przez ojca lub matkę, albo na żądanie samychże dzieci, jeśli rodzice nie żyją lub dopełnienia tej formalności zaniedbują.

            Do prośb o zapisanie w księgi genealogiczne załączają się następne dowody:

1. Świadectwo przyznanego szlachectwa przez Heroldyę udzielone, które bądź za pośrednictwem właściwej Deputacyi Szlacheckiej, bądź wprost z Heroldyi wylegitymowanemu doręczone zostało, albo przynajmniej powołanie onego z daty i numeru.
2. Akt zawartego małżeństwa między osobą wylegitymowaną a matką dzieci do ksiąg genealogicznych zapisać się mających.
3. Akt urodzenia każdego z dzieci, które do tychże ksiąg wniesione być mają.
4. Dowody pomocnicze tak jak przy legitymacyi szlachectwa, tojest:

1. dowód poddaństwa i obecności w kraju.
2. dowód niezostawania w przypadkach utraty szlachectwa.

Dowód zaś przysięgi jest wymagany tylko od pełnoletnich. Małoletni którzy nie mają lat 10 wieku, wolni są od składania świadectw sądowych względem nieznajdowania się w przypadkach utraty szlachectwa. Małoletni pobierający wychowanie w Gimnazyach, szkołach powiatowych i innych Instytutach rządowych, w miejsce wspomnionych świadectw, świadectwa tychże Instytutów szkolnych składać mogą. Zostający zaś w służbie rządowej, też świadectwa zastąpić mogą stanem swej służby, lub świadectwem swej zwierzchności.
Każdy, kto do ksiąg genealogicznych wpisanym zostanie, otrzymuje o tem uwiadomienie od właściwej Deputacyi szlacheckiej.

VIII. O dyplomatach na szlachectwo, i świadectwach.

Dyplomata na szlachectwo wydają się szlachcie dziedzicznej, która nabyła tego stanu po ogłoszeniu prawa z r. 1836 na jej żądanie.

            Podania o dyplomata zanoszą się:

1) Przez osoby stanu szlacheckiego w służbie cywilnej zostające, do tej Kommissyi Rządowej lub władzy naczelnej, od której one zależą.
2) Przez osoby niezostające w służbie cywilnej, do Kommissyi Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych.

Do podań o dyplomata, dołączone być winny potrzebne dowody, jakoto: nominacye, patenta i zaprojektowany herb, którego podający chce używać.
Żądany herb nie może być z liczby tych, które są już w posiadaniu innych familij; w razie podobieństwa powinien być widocznemi oznakami od nich rozróżniony.

Kommissya Rządowa podaną prośbę o wydanie dyplomatu przesyła Heroldyi.

Heroldya sprawdza złożone jej dowody, i po sprostowaniu rysunku herbu, sporządza dyplomat, podług formy przez Namiestnika Królestwa ustanowionej.
Przed przystąpieniem wszkaże do sporządzenia dyplomatu, Heroldya wzywa poprzednio interesenta o wniesienie do właściwéj kassy gubernialnej ustanowionej na konfekcyą dyplomatu opłaty w ilości rub. sr. 82 kop. 50, i dopiero po złożeniu Heroldyi przez interesenta kwitu kassy, poświadczającego o uiszczeniu wspomnionej opłaty, do sporządzenia dyplomatu na szlachectwo przystępuje.

Po utwierdzeniu dyplomatu Najwyższym podpisem, Heroldya przesyła takowy tej zwierzchniej władzy, za pośrednictwem której podana była prośba, dla doręczenia podającemu.

Dzieciom osób zapisanych do ksiąg szlachty dziedzicznej z tytułu po ogłoszeniu prawa z r. 1836 i już w księgach genealogicznych zamieszczonym, udzielane są na żądanie stron świadectwa Heroldyi, za uiszczeniem ustanowionej opłaty, w papierze stęplowym administracyjnym ceny rub. sr. 7 kop. 50.

            Również wydaje Heroldya świadectwa:

1. Osobom wylegitymowanym z tytułu nabytego przed ogłoszeniem prawa z r. 1836 wprost od siebie, albo za pośrednictwem właściwych Deputacyj Szlacheckich, po uiszczeniu ustanowionej za każde świadectwo opłaty w papierze stęplowym administracyjnym ceny rub. sr. 7 kop. 50. Osoby zaś którym przyznane zostało szlachectwo bez herbu, mają prawo prosić o nadanie im dyplomatu drogą wyżej wskazaną.
2. Ich dzieciom i dalszym zstępnym, jeśli już są do ksiąg genealogicznych wpisanymi, i wydania takowych świadectw od Heroldyi żądać będą, przez zaniesienie w tym przedmiocie do Heroldyi prośby z załączeniem opłaty w papierze stęplowym.

Chełmicki h. NAŁĘCZ.

Ignacy Antoni Tomasz, syn Stanisława                              53
Antoni Zenon, s. Romana                                                  162
Ignacy Franciszek, s. Damazego                                     146
Wincenty Alexander, s. tegoż                                            147
Józef Nikodem, s. tegoż                                                    148
Sylwester Ignacy Józef, s. Onufrego                                 218
Ferdynand, s. Wincentego                                                 230
Felix Antoni, s. Antoniego                                                  201
Eufemia Michalina Rozalia, córka Wincentego              354
Eufemia Leokadia Rozalia, c. tegoż.                               355
Xawery Kacper Melchior Baltazar, s. Gabryela Józefa 456
Alexy Maryan, s. Teofila                                                     632

Liczba przy imieniu szlachcica położona, znaczy numer pod którym tenże w księdze szlacheckiej właściwej litery jest zapisanym;

Kiedy w roku 1772. Galicya przeszła pod berło austryackie, nowy Rząd wezwał osiadłą w tym kraju dawną Szlachtę polską, aby wywiodła się z posiadanego szlachectwa.

Kilka domów xiążęcych otrzymało zatwierdzenie swego tytułu; rodom, które za dawnego rządu odznaczone były piastowaniem godności wojewodów, kasztelanów, albo dostojeństw koronnych i t. d., przyznano godność hrabską; innym, które mogły były wskazać przodków, jakim urzędem powiatowym zaszczyconych, godność baronowską. Nadanie tych wyższych stopni szlachectwa wychodziło bezpośrednio od Monarchy.

Dla rozpoznawania zaś dowodów szlachectwa stanu rycerskiego i wydawania dekretów legitymacyjnych czyli tak zwanych legitymacyj, pierwotnie wyznaczona była osobna Kommissya, złożona z pięciu najznakomitszych kraju tego obywateli, ztąd Kommissyą Magnatów nazwana*) następnie w r. 1782, gdy ta nie mogła dla mnogości Szlachty, popisującej się z prawami swojemi, podołać zadaniu, włożono tę czynność na Sądy Grodzkie i Ziemskie, zatrzymane jeszcze podówczas z dawnego organizmu, a że po całym kraju rozłożone, przeto Szlachcie w różnych okolicach zamieszkałej dostępniejsze. — Do zgłaszania się z dowodami naznaczono termin, który później z uwzględnieniem zachodzących przeszkód kilkakrotnie przedłużano.

Legitymacye tak od Magnatów, jakoteż od Sądów Grodzkich i Ziemskich wydawane, by ostatecznie ważnemi się stały, t. j. stanowić mogły na przyszłość dowód dawnego szlachectwa, musiały być na wieczną rzeczy pamięć wpisane do Ksiąg Szlachty, majestatycznemi czyli Metrykami Szlachty zwanych, t. j. musiały być immatrykulowane.

Po upłynionym ostatnim terminie legitymacyjnym w r. 1788. Rząd, uznawszy skończonem dzieło, rozwiązał Sądy Grodzkie i Ziemskie, Metryki zaś Szlachty powierzył straży ówczesnego Wydziału Stanów (Collegium Statuum), który urzędował już od roku 1782. t. j. od czasu zaprowadzenia Stanów w Galicyi.

Atoli jeszcze nie skończyły się były zupełnie zachody szlachty w celu uzyskania zatwierdzeń dawnego przywileju swego, — zachody, którym częstokroć potrzeba wyszukiwania i zbierania dokumentów za kordonem niemałe stawiała przeszkody. Wydział Stanów (Collegium Statuom) rozpoznawał tedy dowody, z któremi ona występowała, wydawał, uznawszy je dostatecznemi, legitymacye w sposób używany przez byłe Sądy, i wpisywał takowe do Metryk, jeżeli uzyskujący czynili zadość przepisanym warunkom

Takie ułatwienie legitymowania się trwało po rok 1817. t. j. do czasu reorganizacyi Stanów i ich Wydziału. Następnie, luboli ustało upoważnienie Wydziału Stanowego do uznawania Szlachectwa, wszakże N.N. Monarchowie, poczytując takowe odtąd za wypływ własnej łaski, uwzględniają poszczególne , podziśdzień przed Ich tron zanoszone proźby.

Do zatwierdzonej Szlachty galicyjskiej przybyła nadto za rządów austryackich Szlachta nowego nadania bądź stopnia rycerskiego, bądź stopnia 1-go, jaka w innych krajach Państwa Austryackiego znaną była, a którą odznaczano dodaniem słówka de (von) przed nazwiskiem.

Nowonadane szlachectwo stanu rycerskiego, aby co do prerogatyw mogło było z dawnem zrównać się, potrzebowało nadania indygenatu, zależnego od Sejmów, a oraz od zatwierdzenia Monarszego. Jakoż nadawały Sejmy indygenat Szlachcie stanu rycerskiego w Państwie Austryackiem, a niekiedy Szlachcie 1-go stopnia. Wszakże obowiązane były nadawać indygenat Gubernatorom kraju i innym osobom, przez Monarchę ku temu poleconym.

Z Szlachtą galicyjską połączoną została w r. 1787, gdy Bukowinę wcielono do Galicyi, Szlachta bukowińska, której prawa poddano także pod rozpoznanie galicyjskiego Wydziału Stanowego (Collegium Statuum).

Dla rozpoznania praw Szlachty Galicyi Zachodniej w dawnych granicach była złożona osobna Kommissya. Po odpadnięciu tego kraju Szlachtę tamże legitymowaną, o ile zamieszkując w tutejszem królestwie prawnym zastrzeżeniom uczyniła zadość, wliczono w poczet Szlachty galicyjskiej.

Tym sposobem z zatwierdzeniem dawnego Szlachectwa utworzyło się odstopniowanie tegoż poniekąd wedle hierarchii szlacheckiej, w innych krajach austryackich z dawna istniejącej. Zostali albowiem z dawnego składu Xiążęta i Szlachta stanu rycerskiego; stan Magnatów uzupełnili Hrabiowie i Baronowie, otrzymawszy ten tytuł na zasadzie godności, za czasów dawnego rządu piastowanej, a z obecnym tytułem zrównanej: przybyła Szlachta 1go stopnia słówkiem de (von) odróżniona.

Imiona Szlachty, która pierwotnie uzyskała zatwierdzenie szlachectwa, zawarte są w Księgach majestatycznych, czyli Metrykach Szlachty, a wyjątkowo także w aktach stanowych, jeżeli ci, których szlachectwo uznał Wydział Stanowy, zaniechaniem formalności, immatrykulacji nie uczynili możebną. Te imiona, gdy galicyjskie szlachectwo jest dziedzicznem), żyją w odradzających się potomkach: dowód pochodzenia jest węzłem, wiążącym synów, wnuków i późniejsze pokolenia z przodkami. Zatem kto z potomków w biegu czasu okazał dowodnie swoje pochodzenie od przodków pierwotnie immatrykulowanych, tego także Wydział Stanowy wpisywał z imienia w swe księgi. Wydarza się jednak, i w toku rzeczy ludzkich wydarzać się musi, ze złożenie dowodów pochodzenia jest trudnem, a w odleglejszych pokoleniach staje się coraz trudniejszem. Tożsamość bowiem chrzestnych imion przodków legitymowanych, tylko wstecznym rodowodem odróżnionych, brak metryk chrztu, przez przypadki elementarne zniszczonych, lub dla niewiadomości miejsca urodzenia rodziców i t. d. wyszukanemi być nie mogących, bywają przyczyną, że okazanie związku między przodkiem a plemiennikiem jest trudnem, i niekiedy ze szkodą tegoż nawet niepodobnem.

Mniemamy zatem, że tej tak jawnej potrzebie dogodzimy, wydając za zezwoleniem Wydziału Stanów Poczet czyli Spis Szlachty galicyjskiej i bukowińskiej, obejmujący pierwotnie legitymowane imiona, tudzież, jeżeli i późniejsze następstwo w księgach jest wpisane, także i pochodne. Taki albowiem spis, objaśniający wyższy rodowód, może nie jednemu być skazówką przy śledzeniu wątku pochodzenia, a następnie ułatwić związanie własnego imienia z imieniem przodka, na którym nić pochodna urwaną została; a uskutecznione nowe wpisanie potomków będzie przewodnią dla bezpośrednich i dalszych następców.

Przedewszystkiem więc znajdziemy tu Szlachtę galicyjską immatrykulowaną, do której doliczone są imiona Dostojników królestwa, c. k. Podkomorzych, nakoniec Członków Sejmowych, aczkolwiek z osoby swojej nie immatrykulowanych; szlachectwo ich albowiem nie ulega żadnej wątpliwości. Po Szlachcie galicyjskiej następuje Szlachta bukowińska. Nareszcie Dodatek zawiera imiona tych, którzy, chociaż zyskali uznanie szlachectwa, dla niedopełnionych formalności nie są wpisani do Metryk. Aby zaś Poczet ten ile możności uczynić zupełnym, umieściliśmy w Dodatku takie i tych, którzy w ciągu druku, wykazawszy przed Wydziałem Stanowym swe szlacheckie pochodzenie, po dzień 15. Lutego 1857. weszli do Metryk Stanowych.

Oto jest objaśnienie poszczególnych rubryk: Pierwsza rubryka zawiera nazwisko, przydomek, herb, stopień szlachectwa i imię chrzestne. Stopnie odznaczone są wyrażeniem; Książę, Hrabia, Baron. Gdzie niema takiego wyrazu, tam rozumie się, iż nazwisku służy Szlachectwo Stanu Rycerskiego. Przydomek i nazwę herbu odróżniono inakszemi czcionkami. Nowonadane Szlachectwo 1-go stopnia odznaczono przydanem w nawiasie słówkiem de (de).

Poczynające od kresu rubryki nazwiska oznaczają osoby, którym pierwotnie przyznano lub nadano szlachectwo. Nieco głębiej ku lewej znajdziesz imiona plemienników czyli pochodne: przy nich wyrażono, w jakim stopniu osoby pochodne odległe są od legitymowanego przodka.

Rubrykę tę zamykamy uwagą, że gdy Spisowi temu za główną podstawę służą Metryki Szlachty, przy imionach tam tylko przydomki i nazwy herbów są wyszczególnione, gdzie w osnowie dokumentu legitymacji są wymienione. Ztąd wynika, mianowicie co się tyczy herbów, iż choć one nie przy wszystkich rodach są umieszczone, używanie ich prawnem jest, jeźli później dowodnie wykazanem zostało; wiadomo albowiem, iż w powszechności każdy ród herbownym szczyci się klejnotem.

Druga rubryka zawiera charakter, o ile o takowym można było z ksiąg Szlachty dowiedzieć się.

W trzeciej rubryce znajdujemy naostatek wiadomość, czy Szlachectwo od Magnatów, Sądu Grodzkiego lub Ziemskiego, albo od Wydziału Stanowego uznanem, alboliteż od Monarchy zatwierdzonem lub nadanem zostało. — Przy nieimmatrykulowanych nazwiskach Członków Stanowych wyrażono, iż ich do grona Stanów przyjęto: przy c. k. Podkomorzych jest wzmianka, w którym roku ich mianowano. — Przy imionach indygenatem zaszczyconych wskazany rok nadania indygenatu.

Nakoniec gdy był czas, w którym Wydział Stanów nie wydawał certyfikatów Szlachectwa, ileźe samo udowodnione pochodzenie szlacheckie jako prawny dowód posiadania szlachectwa był uważany, przy takich imionach wyrażono: Wydział Stanów uznał udowodoionem pochodzenie (Wyd. St. uzn. ud. poch.)

Poczet niniejszy znacznej jest objętości; bo w nim wymienieni są (a takich ilość największa) pierwotnie legitymowani przodkowie; w nim i ci, którzy, pochodzenie udowodniwszy, zyskali certyfikaty Szlachectwa; w nim wpisani także ci, którzy wraz z pokoleniem swojem przy zaszłych zmianach granic kraju pod inne odpadli panowanie.

N. Cesarz Józef II, urządzając mocą patentu w r. 1775. Stany, Sejmy i nie ustający Wydział Stanów, oznajmił najwyższą wolą swoje, aby każdoczesny Gubernator kraju otrzymywał od Sejmów indygenat, i Stanom w własności Prezesa przewodniczył. Tym patentem utworzono także krajowe Dostojeństwa koronne tak dla Magnatów, jakoteż i dla koła Rycerskiego, niemniej nadano prawo sejmowania Arcybiskupom, Biskupom, Opatom i Kapitułom, tudzież miastu Lwowowi. Postanowienia te, zaprowadzone przez N. Cesarza Józefa U. utrzymał N. Ces. Franciszek I patentem reorganizacyjnym z r. 1817., niektóre w składzie Stanów wprowadzając zmiany, a między temi iż Uniwersytet lwowski mógł wykonywać prawo zasiadania na Sejmach w osobie każdoczesnego Rektora.

Ze względu na te postanowienia umieszczamy poniżej w tern Przedsłowiu imiona Prezesów Stanów, Dostojników tak duchownych, jakoteż świeckich koronnych ze Stanu Magnatów, tudzież z koła Rycerskiego, między którymi od r. 1817. Prymasowi królestwa pierwsze przynależy miejsce; wspomnimy także, w których latach odbywały się Sejmy, i wymienimy Sejmowych Kommissarzów cesarskich, naostatek Członków Wydziału Stanowego.

Objaśniamy tu rzecz uwagą, że Dygnitarzów Stanu Duchownego tych tylko wymienimy, którzy piastowali urzędy kościelne w okresach, w których bywały Sejmy, t. j. wprzód od r. 1782. do r. 1788., następnie po reorganizacyi Stanów od r. 1817. aż do naszych czasów.

Początek strony