D. 20 Ianuary – Teatr (…)

D. 30 Ianuary – Teatr – Don Iuan (…).

D. 23 Februar odwiedził nas Kantor Akademii, któremu 2 Talary dałem na wsparcie Studentów z Polskiego Narodu w czasie ich choroby lub nędzy. Małą te ofiare zapisać musiałem w książeczkę, która tytuł (…) nosząc zawiera w sobie wiele bardzo Narodów iako to: Pohlen, Ungarn, Preusen Siebenbürgen, Bosnien, Servien, Bulgarey, Türkey, Rusland. Szlachetna ta gdyż na wsparcie w niedostatku zostających Kollegów naszych, służąca składka, od kilku iuż wieków początek swóy wzięła.

Dnia 26 February w ostatni dzień Karnawału z Minasewiczem, Trzcińskim i Walewskim pączkami i poncześmy się regowali.

D. 27 February – Teatr (…).

D. 3 Marca – (…) Przeieżdżaiący Aktor niby Kamiński, któregom w Warszawie w kilku sztukach widział – pod się tu jakimś imieniem popisywał.

D. 6 Marca – Piękną zachęceni pogodą byliśmy z rana na spacerze w Zweinaum Dorf wsi godzinę od Lipska odległey.

D. 10 Marca – Po piąty raz odwiedziliśmy Ansamble Pana Erharda. Kosztuie Bilet 16 groszy, abonując się zaś na całą zimę 60 groszy.

D. 15 Marca – Z przyczyny Bundestagu Niemieckiego wolny maiąc czas prześliśmy się do Raschwitz piękney godzinę od Lipska odległey wioski.

D. 19 Marca – Pan Minasewicz imieniny swe wyprawiał, na których także bytnością swą rozweselali Kompanią ziomkowie z Hiszpanii powracający to iest I.W. Kapitan Kowalewski, Kap. Dziebiński i Porucznik Sobolewski. Gdzie ci Mężowie podczas kilkudniowego pobytu swoiego w Lipsku byli tak łaskawi dozwolić nam, miłe z sobą przepędzać wieczory.

Dnia 24 Marca widzieliśmy piękną Operę tłomaczoną z Włoskiego Paer Gind.

D. 28 Marca – udaliśmy się do Gewandhaus, gdzie przez całą zimę w Czwartki Koncerta bywaią. Dziś dawane było sławne Oratorium Haydna Siedem Słów Chrystusa, które pięknie exekeowano za każdą razą.

Dnia 6 Kwietnia zakończył się pierwszy kurs półroczny Kollegów moich. Profesor Wieland w Kollegiach swoich nie tylko (…) wszystkich moich wspólkollegów nawet nadzieiom godnie odpowiedział.

Profesor Erhard szkoda, że Geniusz. Profesor Dabelon nieźle czytał, lecz zostawiwszy (Staatmarth) Pierwszym prawie urzędnikiem przy Xięciu w Cöthen nie dokończył swego Kollegium. W tych dniach stracił Uniwersytet Lipski Profesora praktyczney Filozofii Caesara.

Dnia 8 Kwietnia w Poniedziałek wyszliśmy z Lipska na wojaż do Pragi, pożegnawszy się dnia 7 z ziomkami, zwłaszcza z Dobrogostem Twardowskim, z Stanisławem Knollem zaś nie wiedząc, że go z powrotem więcey na Uniwersytecie nie zastaniemy.

Dnia 10 Maia powróciliśmy z Podróży do Lipska.

Dnia 15 Maia byliśmy w Glasiskafehaus iednym z pierwszych Domów publicznych w Lipsku. Dnia 20 Maia z rozpoczęciem głównych przynaimniey Kollegiów, gdyż u Profesora Haubola i u Prof.Wielanda, następuiący sobie Plan ułożyłem.

Z rana Poniedz., Wtorek, Czwartek, Piątek

5 – 8 Czytanie Książek i wypracowanie Dziennika Podróży.

Szroda i Sobota

5 – 7 Czytanie Książek

7 – 8 Prawo Narodowe u Prof. Wielanda

8 – 9 Poniedziałek, Wtorek, Czwartek, Piątek - Psychologia u Prof. Wendta

Szroda i Sobota – Instytucye połączone z starożytności i Historyą Prawa Rzymskiego u

Prof. Haubolda

9 – 10 Poniedziałek, Wtorek, Czwartek, Sobota – Instytucye połączone z Historyą Prawa

Rzymskiego u Prof. Haubolda

10-11 Poniedziałek, Wtorek, Czwartek, Piątek

Wyiaśnianie textu Instytucyi u Prof. Haubolda w łacińskim ięzyku (publ.)

Szroda i Sobota – Powtarzanie Instytucyi

11-12 Wtorek, Czwartek, Piątek – Instytucye połączone z Historyą Prawa Rzymskiego

Poniedziałek, Wtorek, Szroda, Czwartek, Piątek

1 – 2 Po obiedzie – Czytanie Pism periodycznych w Muzeum Beiganga do domu przysyłanych

2 – 3 Poniedziałek, Piątek – Przepisywanie

Wtorek, Czwartek – Łaciński ięzyk od Pana Szteimnitza brałem

Szroda i Sobota – Piękności Horaciusza u Prof. Wendta (publicz.)

3 – 4 Poniedziałek, Wtorek, Czwartek, Piątek – Przepisywanie

Szroda i Sobota – Encyklopedia Iurystyczna u Prof.WEnka (publicz.)

4 - 6 Poniedziałek, Wtorek, Szroda, Czwartek, Piątek i Sobota

Czytanie Książek lub wypracowanie Dziennika Podróży

6 – 9 Poniedziałek, Wtorek, Szroda, Czwartek, Piątek – Powtarzanie Kollegiów

9 – 10Poniedziałek, Wtorek, Szroda, Czwartek, Piątek, Sobota – Spacer

Niedziela

5 – 10 Czytanie Książek i Wypracowanie Dziennika Podróży

11 Kościół

Po obiedzie – Przepisywanie i spacer

Dodatek – W poniedziałek i Czwartek słuchałem pare tygodni od 5 – 6 Historyą Francuzką u Magistra Becka, który ią w Francuskim ięzyku dawał. Nie wiele korzyści z Kollegium tego odnosząc, przestałem na nie chodzić. O początku Augusta aż do początku Septembra czytałem od 8 do 10 wieczorem Höpfnera z Panem Trzcińskim.

Na Półrocze os W.Nocy do Św. Michała Roku 1811 został Prof. Haubold rektorem.

Dnia 23 Maia wyszedłem z Panem Minasewiczem, Trzcińskim, Topolskiem na spacer do Machern 4 godziny od Lipska odległej wioski. Powróciłem zaś dnia następującego wieczorem.

D. 31 Maia – Tatr – Drama. Na lato zjechali do Lipska Aktorowie z Drezna, same Drama i Komedie tylko grywaią. Naylepsi z pomiędzy nich są Pan Hellwich i Pan Weidner, pierwszy w roli Amantów, drugi w roli zdrayców, równie iako Pani Hartwig i Panna Schirner w roli Amantek i Bohatyrek. Przewyborną tą trupę w Auguście powiększył, nie tylko co do liczby lecz i co do dobroci Pan Burmeister w różnych rolach celujący. W Pannie Burmeister, która razem z wyż.namienionym Aktorem do Teatru wstąpiła, piękną i zachwycającą figurę chwalić można. Trupa, która przez zimę w Lipsku bawiła, na lato do Drezna poiechała, gdzie na małym Teatrze na przedmieściu grywa, zamiast co ta która teraz w Lipsku zostanie, przez zimę na Wielkim Teatrze w Dreznie reprezentuje.

D. 5 Iunii – Teatr – Wald bei Hermanstadt Drama w trzech Aktach – Pani Wolf pierwsza Aktorka z Teatru Weimarskiego podróżną rolę, grała. Miły organ, naturalne gusta i do tego piękna figura wiele iey poklasków od publiczności zjednały.

Dnia 6 Iunii – Teatr – Don Carlos w 5 Aktach. Pani Wolf, równie iako Pan Wolf doskonały Aktor w sztuce się tey popisywali.

Dnia 11 Iunii – Pochowaliśmy iednego z naszych rodaków Pana Lauberta ( nie z Akademickimi honorami, gdyż w Lazarecie umarły).

Dnia 26 Iunii – Byłem na sztukach, które pokazywał z ogniem Pan Latour w Blanc Mütze w wielkiey saly. Naprzód żelazkiem, po tym zaś patelnią rozpaloną do czerwoności po rękach, nogach, twarzy i po ięzyku powoli przeciągał, potem po rozpalonym szynie żelaza stąpał, palącą się oliwą, piół równie iako ołów roztopiony, po którym także chodził, zatrzymuyąc zawsze przy tym swą wesołość i żadnego po sobie spalenia nawet i włosów nie daiąc widzieć. Na końcu w poszrodku spadaiących skierakietów usiadł, i zapalił lampę, którey światło bardzo piękny efekt zroliło, a podług zapewnienia Pana Laroura kilkanaście tysięcy woyska w nocy oświecić może.

Dnia 1 Iulii widziałem prócz z wyż. wspomnianych sztuk Pana Latoura to, iż w piec do 90 gradusów rozpalony weszedł, i w nim kilka iay ugotował. Niepalność ta podług zapewnienia Pana Laroura naywięcey za pomocą namaszczania ciała swoiego pewnemi ziołami pozyskana bydź może. Za małą nagrodę w stosunku do wielkości sekretu, każdego był gotów sposobu tego nauczyć, wyiąwszy tych, którzy by z tego żyć na przyszłość chcieli.

D. 9 Iulii byliśmy w Szwarzbrot Akademickiey Frakterni na Kollacii, gdzie za bardzo pomierną cenę ieść można. Lokale same wielce ma Burszkowską powierzchowność. Markierowie maiąc zawsze z Studentami do czynienia zbyt są czasem poufali.

Dnia 17 Iulii byłem na tak nazwanym Vogelschuβ w Blanc Mütze. Zabawa ta w okolicach Lipska bardzo iest powszechna, lecz w mieyscu tym z wielką się co rok odprawia świetnością. Z rana bowiem iuż o 9 godzinie strzelaniem z armatek uroczystość ta ogłoszona zostaie. Po pysznym zaś obiedzie, na którym puchary przy wystrzałach spełniane zostaią, następnie koło piątey godziny strzelanie z proc Tureckich do Pawia, który z drewna zrobiony na słupie w znaczney zaś odległości iest umocniony. Na głowie ma Koronę, na boku chorągiew, a koło nóg (…). Przed strzelaniem zważony zostaie Ptak cały, i podług okładki, którą Kompania strzelać go maiąca zrobiła, na łuty oszacowany bywa. Na pewno zaś części Ptaka Premią są oznaczone. Za każdym odstrzeleniem części Ptaka Muzyka gra na Wiwat, armatki się zaś daią słyszyć, gdy znaczne kto Premium otrzymał i na koniec, gdy cały Ptak odstrzelony zostanie.

Gospodarz w Blanc Mütze pan Heine różnemi sposobami Publiczność bawić się stara. W lecie bowiem przócz Vogelschuβ, iluminacye robi i w Czwartki małe, raz zaś wielki Koncert daie. W zimie znowu w każdą Niedzielę u niego Tańce bywaią. Przy wszystkich zaś tych okolicznościach za pomierną cenę przewybornie u niego wieczerzać można. W lecie tu bardzo porządni goście bywaią, w zimie zaś na tańce miernego tylko stanu ludzie przychodzą.

Entrée na Vogelschuβ, Koncert mały i iluminacja. Grosz Saski kosztuie, na wielki zaś Koncert 4 Grosze. Na Tańce zaś każdy przyyść może bezpłatnie, i za muzykę tylko pierwsza para płaci. D. 22 Iulii – Teatr – Szachmaschine. Pan Beschard przeieżdżaiący Aktor z Berlina pięknym się swym talentem popisywał.

D. 24 Iulii – Teatr Mündel Inflanda.

D. 29 Iulii – Zrobiłem Spacer z P.P. Minasewiczem, Trzcińskim i Gospodarzem moim nowym Panem Schwartzem (do któregom się 14 Iunii wprowadził) do Hally 10 godzin od Lipska odległego miasta. Pan Adler u któregom z Panem Minasewiczem mieszkał w wielu okolicznościach przykrym nam się stawszy, przymawiał nas byśmy go opuścili i nowe sobie poszukali pomieszkanie, któreśmy też szczęśliwie u Państwa Schwartz na Reichstrasse Numer 103 mieszkanie znaleźli. Państwo Sczwartz Fabrykami laku równie iako z sobą, tak też i z nami w zgodzie. Za stacyą na trzecim piętrze z dwoma oknami z pięknemi meblami 60 im talarów płacimy.

Dnia 31 powróciliśmy o 3 godzinie z rana dyliżansem, który nas za pomocą Pana Schwartza iako Blindpassażerów nic nie kosztował.

Dnia 5 Augusta – Byłem w Grüne Scherke 20 minut od Lipska odległego mieysca,gdzie ludzie dla dobrego Weissbier i tańca processyą w Niedzielę ciągną i po przyiacielsku żyią.

Dnia 8 Augusta – Teatr – Graf von Essex. Pan Baier, któregom w Pradze widział rolę Essexa pięknie wydał, równie iako role Othella w tragedyi toż samo nazwisko noszący, na którey dnia 21 Augusta byłem.

Dnia 22 Augusta byłem na koncercie w Schleiβicy wiosce godzinę od Lipska odległey, do którey piękna promenada przez łąki i lasek prowadzi. Entrée kosztowało denara.

Dnia 11 września – byłem na wielkim Koncercie w Blanc Mütze, na którym Batalię pod Austerlitz pięknie exekwowano.

Dnia 21 Września byłem w Blanc Mütze na tak nazwanym Mathematischen Kunststück, glänze oder Maskonzerte, Indianischen Wolterem Lustopiel. Zabawa ta nowo wynaleziona iest prosta lecz piękna. Zamiast długiego opisu, który by może nie dość był iasny, mały planik tey zabawy umieszczę.

　W punktach słupy stały, na nich wielkie numera równie iako na kółku małe się znajdowały. Dnia 24 Września mieliśmy to ukontentowanie widzieć grono rodaków powiększaiące się przybyciem Pana Daszkiewicza i Damowicza na Uniwersytet Lipski, którzy się Prawu poswięcić przedsięwzięli.

Dnia 20 Września zakończył Prof. Wendt Kollegia swoie. Prof. Haubold, Wieland i inni 28 Września. Porę Wakacyiną to iest 28 Września do 20 Pażdziernika przeznaczyłem na powtarzanie Kollegiów i czytanie Książek.

Z smutnym uczuciem wymienić mi tu przychodzi imiona tych osób, które w roku bieżącym z świata tego zeszły.Professor Wolski w Liceum Warszawskim, późniey zaś Sekretarz Izby Edukacyiney, Nauczyciel Machet, Professor Tymm, Antoni Chełmicki Sekretarz I.W. Prefekta Łomżyńskiego, Antoni Tymoski (umarł w Paryżu na Edukacyą tam będąc wysłany), Lambert Student Lipski, Beckman Student Lipski.

Zginęliście Nauczyciele, Krewni, Przyiaciele i Kolledzy moi, a z wami i nadzieie rodziców i Kraiu całego. O śmierci wstrzymay swe zapędy i lituy się nad Oyczyzną naszą, która podobnych ofiar znosić nie byłaby w stanie.

Dnia 29 Września byłem w Abtnendorf od Lipska odległey wiosce. Piękny i obszerny ogród z różami, Statuami w porze wiosenney wiele tu dla siebie gości przywabia. Należy on do Bankiera Freya w Lipsku.

Dnia 30 Września wyszedłszy na ulicę, rozumiałem się zrazu do Polski bydź przeniesionym – gdyż się pełno Żydów po ulicach kręci szachruiąc nieustannie przyrodzonym sobie sposobem i gdzie niegdzie chłopców mówiących Polskim ięzykiem słyszałem – lecz budy na szrodkach ulic w iednym rzędzie się ciągną, a towarami napełnione również iako tło ludzi przypomniał mi iż się w Lipsku dnia tego Iarmark zaczął. Żydzi i lubieżne kobiety naywięcey dokazywać się zdawały, gdyż iedno albo drugie przy każdey budzie targujące się widzieć można było – lecz tylko też targujące, kupić bowiem Izraelita ledwo co chciał u 20 budy, a dama która w oczy tylko drugim wpaść chciała, aby sama mogła towar swóy przedać nigdzie. Turcy, Grecy i Moskale dumniey w tey mierze postępowali. Uderzył mnie zapach pierników. W Auersbachhof zaślepił moie oczy blask robót Iubilerskich i innych drogich rzeczy. Na innych zaś ulicach zalatijący odoru, sukna i skór, byłem przymuszony udać się na spacer przez Perershof, by świeżego znowu nabrać powietrza. Lecz iakież moie było zadziwienie, gdy zamiast spokoiności używać w nowem zgiełk ludzi weszedł.

Na tak nazwanym Rossplatz bowiem, na którym się targ na konie odprawiał – nowe budy spostrzegłem, przy których pomalowani i iako Arlrekini przebrani a z całego widowiska swe ogłaszaiący ludzie stali. Pociągniony ciekawością, do naypierwszeieyem wszedł Budy – dokole w niey nie dość było nawet czysto, lecz rzecz sama warta widzenia. Dziki bowiem człowiek, niezmierney wielkości, rodem Francuz, iadł kamieniaszczki, które mu się w brzuchu za poruszeniem odzywały, równie iako gołębia z pierzami.

Kobieta znowu Francuzka także rodem, małey postaci, niezmierney swey siły próby dawała podnosząc na włosach sztaby żelaza łokieć długiego a pół szerokiego. Kończąc w ten sam ciężar, pod który się położyła młotem bić – i na koniec trzem ludzim na sobie stanąć. Taż sama niepalność swą pokazała, liżąc ięzykiem (rozpalone żelazo) deptaiąc nogami i równie iako piiąc palącą się oliwę.

Z tąd do drugiey udałem się budy, w którey Mechanik zręcznością się swoią popisywał. Naprzód Papir, który wziął do ręki w kwadransie w kilkadziesiąt form przeistoczył, iuż to z niego kielich, prom, wachlarz, kolebkę, żelazko do prasowania, miarę na buty, iuż też kapelusz, kaszkiety, namiot, kukardy różnego gatunku.

Po tym ziadłszy dym ogień z gęby wyziewał i stąszki rozmaitego koloru z niey wyciągał – szpilkę iednym okiem wpuściwszy, drugim wydostawał – w zęby sobie guźdż robić kazał – z iednego że wazonu przez iedną rurkę różne gatunki piwa, wina i wody wydostawał – pieniędzmi w butelce z taktem skakać kazał – wybraną i naznaczoną kartę z całego iaika wyciął – gołąbkowi szyię ukręciwszy znowu mu ią przyprawił – zegarkiem i pierścieniem nabiwszy z pudełka i oddanego iednemu z widzów wyiął tak, iż się nawet pod szkiełkiem zegarka pierścionki znaydował. Zrobił z próżnego naczynia kwiat wyrósł równie iako, że karły po ziemi chodziły – gołąbkowi trąbić kazał – ręce swe zawiązane przez iednego z widzów sznurkiem szarpnięciem uwolnił i w momencie znowu podobnie że iak pierwszy, umocnił dwom chłopcom stąszki w gębę włożywszy gardłem i wyciągnął, kazać im z gęby kamienie wyrzucać – na nos i na czoło postawiwszy sobie girlandę z zapalonemi lampkami kładąc i wstaiąc na różne się strony z iak naywiększą gracyą przechylał – na koniec zdiął chłopcu głowę z zasłoną lecz mu iey nazad nie włożył mówiąc iż to nie w ludzkiey iest mocy.

Prócz ostatniey tey sztuki, którą dla tego pokazał, że na afiszu stała i wielu mu ludzi przywabiała, z nadzwyczyną zręcznościa wszystkie inne pokazał. Do trzeciey budy nadzwyczaynym krzykiem Błazna przywołany będąc, sprawdziło mi się przysłowie „Dlaczego dzwon głośny – bo próżny”. Wszedłszy do budy kilkanaście niezgrabnych Figur woskowych, do niego podobne dziecko Syna Napoleona przedstawiać maiące widziałem.

Boiąc się bym w innych budach podobnie nie został uwiedziony, przypatrzyłem się ieszcze nieco bilardowi, kręgielni równie iako innym grom, w które się pospólstwo tutay bawiło, po tym zaś zmęczony chodzeniem i hałasem w kurzawie do domu powróciłem.

Dnia 31 Września równie iako we wszystkie dni iarmarku, różne gatunki Muzykantów po domach grać chodzili pobudzając przez to niby kupców, by wesoło swe interesa rozpoczynali. Dnia 12 Października na Akademię Lipską z Poznania dawny a szanowny móy Kollega Pan Bieńkowski, równie iako Pan Kowalski i Tyksicki zacni Młodzieńce, których tu dopiero miałem honor poznać.

Dnia 14 Pażdziernika zawarłem znaiomość z Panem Witaiewskim, który rodem z Warszawy 2 lata na koszt publiczny w Akademii Berlińskiey zostawał przykładaiąc się do Chemii, Fizyki i innych filozoficznych nauk, teraz zaś przez Lipsk do Paryża piechty szedł, by się tam wydoskonalić i prawdziwie bydź Oyczyźnie użytecznym.

Przyiemnego w obcowaniu i talentami obdarzonego Młodzieńca tego, po publicznych miejscach Lipska oprowadzałem.

Dnia 14 Października byłem z nowo przybyłemi Kollegami memi w Traktyerni na rynku u Elizabeth na Kollacyi i bardzo porządnie i delikatnie zrobioney.

Dnia 18 Października – Teatr Iohanna von Orleans Friedricha Schillera.

Dnia 20 Października dawana była na Teatrze sztuka Iflanda „Hausfrieda” iako ostatnia, którą grała Pani Hartwig piękny miała Epilog z pożegnaniem do publiczności.

Dnia 21 Października – widziałem tak nazwaną Wasserkunst za bramą – Św. Piotra prostą a wielce użyteczną machinę.

Dnia 27 Października zaczęły się naprzód kiermasze w Raszwiz, po tym odprawiały się w Golicach i w innych pobliskich wioskach Lipska, na zakończenie zaś w Kohlgarten w tak nazwaney Grüne Schenke.

Dnia 10 Listopada – Teatr Achenbradel z francuzkiego tłomaczona opera.

Dnia 11 Listopada – gdy się iuż 21 Października Kollegia zaczęły – następuiący Plan Godzin na Półrocze od Św. Michała do Wielkiey Nocy ułożyłem.

Z rana od 6 – 8 czytanie książek we wszystkie dni oprócz Niedzieli.

Od 8 – 9 – Pandekty u Prof. Haubolda

Od 9 – 10 Poniedziałek, Wtorek, Czwartek,Piątek – Polityka u Prof. Wielanda

Szroda i Sobota – Literatura Cywilistyczna u Prof. Haubolda

Od 10 – 11 – Pandekty u Prof. Haubolda

Od 11 – 12 Poniedziałek, Wtorek, Czwartek, Piątek

Historya Rzymian u Prof. Wielanda publicum

Szroda i Sobota

Czytanie Książek w domu

Od 12 – 1 – Obiad, spacer lub fechtowanie

Po obiedzie

Od 1 – 2 Powtarzanie Instytucyów Pars Generalis

Od 2 – 3 Poniedziałek i Piątek – Powtarzanie Instytucyów Pars Generalis

Wtorek – Czwartek – Sobota – Instytucye z historyą Prawa pomieszane u Prof. Haubolda ieszcze z przeszłego półrocza pozostałe

Szroda – Czytanie książek w domu

Od 3 – 4 Poniedziałek, Wtorek, Czwartek, Piątek – Policya u Prof. Arndta – publicum

Szroda i Sobota

Od 4 – 5 Czytanie książek w domu

Od 5 – 6 Poniedziałek, Wtorek, Czwartek, Piątek

Łacińska godzina u Pana Szteimütza Obywatela Akademii Lipskiey

Od 5 – 11 ½ Wypracowanie Dziennika i powtarzanie Kollegiów całodniowych

Niedziela

Od 6 – 10 Przeczytanie Pandektów z całego tygodnia

Od 10 – 11 Kościół

Od 11- 12 Obiad i fechtowanie

Od 12 – 2 Czytanie książek

Od 2 – 4 Powtarzanie Pandektów z Panem Trzcińskim

Od 4 – 10 Spacer – Teatr – Zabawa na Blanc Mütze lub wyprawa do Golis albo toż odwiedziłem chorego Wielanda.

Dodatek: do Nowego Roku powtarzałem z wyż. namienionych godzinach Instytucyów Pars Generalis, późniey zaś przeznaczyłem czas na czytanie książek.

Na półrocze od Św. Michała do Wielkiey Nocy otrzymał Prof. Czyrner dostoyność Rektora Akademii.

Dnia 14 Listopada – powstał ogień w Lipsku na przedmieściu Grymskim, lecz po wkrótce przytłumiono.

Dnia 6 Grudnia byłem w Teatrze na Szweicerhürtenmächen Operze w 2 Aktach. Pan Müller ieden z naylepszych aktorów Trupy operydaiący, zimy przeszłey dla tego, że na Studentów miał się z nieprzyzwoitym słowem wymówić, wygwizdany został – dziś zaś po pierwszy raz gdy go ta kara poprawiła, z aplauzem wywołany został.

Dnia 17 Grudnia – pierwszy raz byłem na Wielkim Studenckim Koncercie, który Epokę w Akademii Lipskiey stanowić może dla okoliczności, z którey od Rektora pozwolonym został, a którą naprawić tu chcę w krótkości namienić nim do Opisu samego Koncertu przyjdę. Od dawnych iuż czasów a prawie od założenia Akademii w Niemczech formowały się w tychże, tak nazwane Käuzchen, Verbrüderungen, Landsmernchaften albo tez Orden między Studentami, z których pierwsze ma tylko Akademicckie, drugie zaś na całe życie wiązały, wszystkie zaś nic więcey nie były iak związki pewney liczby uczniów, które własne swe ustawy, własnych dla utrzymania porządku urzędników, Seniora, Subseniora i Sekretarza mieli, równie iako i skarb przez siebie utrzymywany, który na pożyczkę w potrzebie i wsparcie ubogich i chorych – na rapiry – i zasłużył – nade wszystko zaś ten cel miały, by członki ściśle ze sobą złączone i gotowe były w każdym momencie i na każdym mieyscu nawzajem się bronić. Święte te i prawdziwie chwalebne przepisy wkrótce jednakże nadużywane zostały – nie ieden bowiem z Członków ustawy znieważać – nie ieden Senior moc swą nadużywać zaczął. Skarb na Birbantye i hulanki przeznaczony został – a żywego temperamentu Młodzieńcy zaufani w siłę swych Kollegów burdy z innemi rozpoczynali – którzy – którzy do związku nie należeli.

Złe słowo drugiemu dane równie iako wszystkie niezgody i kłótnie między Uczniami, pojedynkiem mogły bydź ukończone. Nieszczęśliwe skutki, które z tego dla całych kraiów wynikały, zwróciły czujne oko rządu. Królowie Sascy chcąc złe to w Lipsku od dawna zaszczepione wykorzenić, surowe nadali prawa, które pod karą kilkuletniego Festunku wszelkie związki równie iako pojedynki zakazały. Iednakże złe kiedy nie otwarcie potajemnie się utrzymywało – baczność Monarchów uwodziło – na koniec Wiekom się oparłszy, nieskruszonym się bydź zdała – aż z zwrutą, którą Kraie w jarzmo Nieprzyiaciół pętane były.

Niezgodą upaść musiała właśnie bowiem z przyjazdem moim do Lipska zaczęła Szlachta Saska osobny związek formować, chcąc się to od Studentów niższego urządzenia różnić. Lecz Ci liczniejsi i więcey daleko maiący odwagi, różnemi im sposobami dokuczać zaczęli, a gdy na to Panowie Szlachta drżąc ze strachu przed pałaszem nic nie mówili, lecz się zewnątrz blamować dali, od przeciwnych związków Akademii Lipskiey, Luzatów i Tureńczyków równie iako od Akademii Götingskiey, Ieneńskiey, Halskiey i Hiedelberskiey (…) deklarowali i Herfnytribun przezwani zostali. Podobną hańbę okryci iskierką dumy szlacheckiey w sobie przytłumili, ci żeby się tylko zemścić mogli niskiego urodzenia i podłego charakteru ludzi byle tylko drągów – do związku swego przyjmować zaczęli.

Winsfinisch, w znaczeniu w którym tu iest uięty, iest pogarda, w którą Student dla haniebnego iakiego uczynku naywięcey zaś kiedy się nie chce podporządkować albo kiedy przed Koncilium na drugiego skargi w oczach drugich popada. Kto nie Winsfinisch od związku iakiego iest deklarowany, od nikogo Satysfakcyi dostać nie może, lecz nawet kiedy on drugiego obrazi Dummen iunge, za które to słowo każdy honete Bursze piedynkować się musi a przeto nie wyzwanym zostaie, lecz Hocpeiczą czyli Harupnikiem odebrać po skórze powinien. Podobny Winsfinisch iak go zowią, nigdzie się z drugimi uczciwemi Studentami ani w Kompanii ani na publicznym miejscu pokazać nie może, ieżeli nie chce, żeby go wypchnęli albo żeby ieszcze co więcey nie oberwał. Kto się z nim z Uczniów wdaie, także In Winsfinisch zostanie zadeklarowany. Dwa mu tylko na tenczas refugia pozostaną albo na inną się Akademię udać, albo się wybić z Winsfinisch.

Drugi ten sposób pewniejszy iest daleko od pierwszego. Akademia bowiem, na którą się chce udać może mieć komunikacją z tą w którey on (…) deklarowany został, a przez to równą hańbę na niby iak na tamtey cierpieć – wybiwszy się zaś z Winsfinisch to iest pojedynek z iednym z związkowych, iako dowód odwagi i szacunku honoru własnego – i przyrzekłszy, iż się na przyszłość zawsze iako uczciwemu Burszowi przynależy sprawować będzie – hańba starta i wszelkie prawa Studenckie przywrócone zostaną. Lecz nie tylko student - ale nawet Traktiernik, Gospodarz domu lub inny iaki Człowiek In Verschiss przyiść może, ieżeli z Studentami nie trzyma albo którego jakimkolwiek sposobem obrazu. Na temczas żaden Student z Człowiekiem tym nic nie może mieć do czynienia, ieżeli sam in Winsfinisch nie chce bydź deklarowanym.

Gdy się więc na taki sposób Związek Szlachecki powiększył – znowu Zuchów role grać zaczęli – deklarowany także wraz z Wittemberczykami, z któremi konekcyą, Luzatów i Tyreńczyków In Winsfinisz. Obydwie więc Partye wzaiemnie sobie nie mogąc Satysfakcyi dawać, innem sposobem za urazy mścić się musieli. Pewien Scheinhart Luzat od Karlowic obrażony zostawszy, nie wiele co myśląc poszedł do domu po Hocpeicze, którą go publicznie przed starym Paulinum, gdy z Kollegium od Haubolda powracał, wykropił. Obydway na to posiedziawszy w karcerze Akademickim, który zresztą bardzo iest łagodny, gdyż wszelkie w nim wygody podług upodobania mieć można a nawet piękny widok na Alee. Scheinhart do tego relegowany został, Karlowicz zaś (…) nigdzie się prawie nie pakazuiąc ieszcze się do dziś dnia w Lipsku znayduie. Zdarzeniem tym obydwie Partie rozgniewane – zemścic się na sobie szukały.

Dnia 5 Kwietnia koło 4 godziny po obiedzie zeszedłszy się do traktierni na Peterstrasse wkrótce do kłótni – z kłótni zaś do batalii przyszło, która na ulicę się wytoczywszy cygenhungerami się odprawiła.

Cygenhungery są to kiie z bardzo twardego sękatego drzewa, które grubsze czasem iak pięść będąc niezmierne rany nawet śmiertelne nieiednemu zadawszy, po Batalii 3 Kwietnia, zakazane Studentom do noszenia zostały. Iednakże lubo iuż nie tak grube, wszyscy ie prawie noszą.

Iednakże, gdy iuż nie ieden skaliczony został, wszyscy iednak mężnie ieszcze walczyli, nadeszli Pedele (Policianci Akademiccy) z Karcerkinechlami, wszystkich do Karceru zapakowali. Nim się sprawa skończyła, 2 miesiące przeszło w Karcerze siedzieć musieli, po zapadnięciu zaś dekretu iedni relegowani, drudzy Koncilium Abend dostali, trzeci zaś 4-6 miesięcy Karcer wskazani zostali. Ostatnim późniey kara zmnieyszona została. Przy całey tey sprawie obydwie Partye nie dość były ostrożne, gdyż imona swe podawszy iako związki się giczowały.

W ogólności 3 tylko karom Studenci mogą bydź podlegli – aresztowi miastowemu albo Karcerowi Concilium Abendowi – i relegacyi. Areszt i Karcer wolność osobistą ograniczaią – dla pierwszego bowiem z miasta, dla drugiego nigdzie wyiść nie można. Kto dostał Concilium Abendii w 3 dni z miasta wyjechać musi, nie mogąc więcey do niego powrócić, kto zaś iest relegowany, nie tylko że z miasta zaraz wyiechać musi ale do tego ieszcze nigdzie na Akademii przyiętym nie będzie, gdyż inne iego równie iako przyczyny dla czego relegowanym został, po wszystkich Uniwersytetach na publicznym mieyscu zostanie przybity, które dziś z przyczyny zniesienia związków, krepę czarną obwiązane były.

Rząd ich przeto miał wszystkich w ręku i nie potrzebował iak wypełnić karę, która na związkowych zawieszona była, lecz Król nie chcąc tylu Młodzieńców nieszczęśliwymi uczynić – w 6 miesięcy późniey nowe ogłosił prawa, mocą których wszystkich związkowym, który by się sami przed Nowym Rokiem 1812 Rektorowi meldowali z obietnicą nie należenia więcey do związku, przebaczenie przyobiecał, innym zaś którzy by tego nie uczynili relegacyą cum infandia i festunek przyobiecał.

Luzaci, Tureńczyki wiedząc o błędzie, który popełnili, a nie chcąc się nieszczęśliwemi uczynić, udali się do Rektora, którym był Czerner. Podpisawszy się za to, że związek swój rozpuszczaią i że do żadnego należyć nie będą, uprosili ieszcze u Rektora Kommerz na 17 Grudnia.

Usprawiedliwszy się z wyż. powiedzianych słów, iż ten Kommerz stanowi Epokę w historii Akademii Lipskiey, przystąpię do opisania tegoż.

Za odebraniem pozwoleństwa od Rektora przybite zostały na Szwarcbreit, (…) w Kollegiach.

Vicie równie iako w Kollegiach cyrkulowały kartki, przez które wszyscy honnete Bursze na dzień 17 Grudnia w Wtorek o 4 godzinie do Prof. Funkenburg zaproszeni byli. Skoro tylko przeznaczony czas nadszedł 400 przeszło Studenta w wyż. namienionym miejscu przy 2 wielkich a iednym mniejszym stole siedzących, widzieć można było. Nim jednak zasiedli, każdy się po sali przechodził, witaiąc się z imieniami swemi ściśnieniem ręki albo też z zastaniem z głośno wymówionymi imieniami po całey sali rozlegające się „Guten Abend”. Koło 3 godziny dopiero, gdy cała prawie sala napełniona była, Prezesowie którzy naywięcey z związkowych obrani byli, uderzywszy pałaszami czyli tak nazwanymi Szlagerami w stół – zawoławszy ad loca – udać się wszystkim na pierwey iuż sobie obrane miejsca kazali – sami zaś przy wielkich stołach po dwóch, przy małym po iednemu na rogach stanęli.

5 Prezesów z iedney strony, gdy się wszystko uciszyło do 5 Prezesów na drugiey stronie zawołali „Schmolis Herr Bruder Prezes”, ci im na to „Fiducit” odpowiedzieli, mówiąc zaraz do wszystkich przytomnych „Schmolis ihr Herrn” na co im znowu wszyscy głośne „Fiducit” słyszeć dali. Po tym powitaniu uderzywszy Prezesowie Szlagerami w stoły, z huczną muzyką śpiewać zaczęli. (…) Po ukończeniu tey piosneczki i po równiey pierwszemu nastąpionemu powitaniu zawołali Prezesowie Colloqium to iest, że się każdy swego mieysca ruszyć może aż dopóki znowu na nie zawołanym nie zostanie. Między iedną piosneczką a drugą się odprawiły Wiwaty.

Po Wiwatach szmolisuią Studenci między sobą, albo pojedynki piwne odprawiaią. Szmolisowanie, czyli zabranie przyiaźni, następuiącym sposobem się dzieie: Student, któremu się drugi podobał, przychodzi do niego mówiąc (…), natenczas biorą obydway szklanki z przełożonemi rękami z nich piią, imiona swe sobie powiadaią, ślubuiąc sobie wzajemnie stałą przyjaźń.

Od tego czasu ieden drugiego nigdy nie nazywa Vin tylko Ww – gdyż w ogólności się Student (…) do Studenta mówić.

Poiedynki piwne, które w samey rzeczy nic nie znaczą, dla rozweselenia iednego lub drugiego na podobnych Komercach, wynalezione zostały. Kiedy bowiem który Student u drugiego coś rażącego upatrzy, mówi do niego (…) a tamten mu nic na to nie powie, pojedynek iedną szklaneczką piwa podług następującego Comand się kończy.

Obydway obieraią sobie Sekundantów, z których ieden Bronic to iest piwo w szklaneczkach równa, drugi zaś po tym tak komenderuje:

1. (…) biorą za szklanki
2. (…) wykładaią się
3. (…) uderzaią szklankami
4. (…) do ust ie przykładaią
5. (…) duszkiem iak nayprędzey

Który może piwa swe łyka, który bowiem iest pierwszy tego Sekundant mówi drugiemu (…) przegrałeś, na to słowo (…) od drugiego Sekundanta nazwanym zostaie i z nim się pojedynkować musi, podług z wyż. opisanego Comand.

Ieżeli który z tych (…) dostanie, znowu się Sekundanci pojedynkować muszą, i tak długo trwa dopóki która partia a tempo to iest razem piwa nie wypiie.

Nie zawsze się jednak na iedney szklance piwa kończy, gdyż ieżeli ten który Gelehrt nazwanym został, drugiego za to Doktorem przezwie, 2.Papieżem 4, Hozerem 8 szklanek piwa z sobą wypić muszą.

Zresztą piosneczki, które na tym Komersie śpiewano naywięcey na zniesienie związków ściągały.

Strofy „Vivat seguentes” po dwóch z każdego rogu stołu koleią śpiewali, który zaś nie chciał lub raczey nie umiał, w stół uderzył daiąc przez to znak, żeby Prezes miejsce iego zastąpił – kolory, które tu są wymienione ściągaią się na znaki, które związkowi przy czapkach, spodniach, kutasach u lulek nosili. Ściąga się na Salfurystów, z których żaden na Komersz przyiść nie ważył gdyż tylko henete Bursze zaproszeni byli.

Strofę następuiące wszyscy po dwóch na każdym rogu stołu w koley śpiewali, przebiiaiąc przy słowie (…) kapelusze swe szlegerami, którem w lewey ręce trzymając, prawą ręką przy słowie (…) na koniec tychże kłaniali. (…)

Gdy wszyscy strofę tę wyśpiewali, wzięli Prezesowie Szlegery do ręki i każdemu z swoiey strony koleyno Kapelusze, które po przebiciu byli na butelki zawiesili na głowę kładąc i uderzając z Szlegerem w niego, następuiące słowa śpiewali.(..).

Na to za każdą razą wszyscy tak dopowiadali (…)

Po ukończeniu tego tak nazwanego Burscherischluga różne ieszcze piosneczki, które się w Komensbuch drukowane znayduią, śpiewano i na zakończenie zaś następuiącą (…).

Około 10 godziny, gdy się iuż wszyscy naśpiewali i naweselili z muzyką, naprzód idąc po 4 i śpiewając Gaudeamus znaną Akademicką pieśń, równie iako rozkazuiąc wszędzie na przedmieściu świecę gasić, (…) der Manstädter do bramy przyszli, Rektorowi Czyrner Vivat zawołali. Ponieważ się iuż nie raz zdarzyło, iż Studenci nie tylko ż Stadtmeierów – gdyż tak Inwalidy Lipskie nazywane bywaią – wybili, lecz nawet bramą przy podobnych (a nawet kiedy tylko kilkunastu Studentów w okolicznościach) szturmowali, wyrobił Rektor dla Sudentów (…) na przeyście przez bramę chcąc iniknąć wszelkich gwałtów na ten wieczór. Po tym zaś do miasta wszedłszy każdy się w swoią stronę udał i tylko słowo Vivat po wszystkich ulicach słyszeć się dało.

Komersz ten nie tylko dla zniesienia związków iest ważny, lecz nawet dla większey iedności i harmonii, która między Studentami panować zaczęła. Witemberczykowie bowiem i tak nazwani Stöpsianery z Luzutami się zgodzili, Lulfuryści zaś w małey liczbie będąc, nic działać nie mogli. Stöpsianery był to nowy związek, który przez Stöpsa uformowany, od niego imie swe otrzymał. Stöps zaś sam niegdyś był w związku Luzatów, lecz rozgniewawszy się na niego wystąpił z tegoż i sam chciał nowy związek uformować – nim zaś ten przyszedł do skutku Stöps (…) deklarowany związek swóy rozpuścić i znowu się z Szlązakami pogodzic musiał.

Zresztą związek Luzatów i Turenczyków więcey się na pozór rozwiązał, gdyż w samey rzeczy też same między sobą schadzki mieli. Senior swoią powagą utrzymywał i poiedynki tak się iak pierwey odprawiały.

Przy Komersie wspomniałem iż 3 razy Vivat Polakom Studenci zawołali. Naiprzyczyną tego obszerniey się teraz rozwiodą.

W czasie niesnask i zaburzeń, które się między Iulfurystami i Luzatami działy byliśmy my Polacy neutralni to iest dla każdego będąc grzecznymi, nie zabieraliśmy z nikim wielkiey znajomości, lecześmy więcey między soba, nie formując żadnego związku trzymali.

Iednakże schodząc się nie raz zwłaszcza w niedzielę do siebie na zabawy, równie iako wychodząc czasem razem na spacer, okaśmy nie Rektorami – gdyż ten wielkie w nas zaufanie kładąc drugim nas nawet za wzór pilności i zgody podawał, lecz drugich Studentów, którzy rozumieli, że związek między sobą formuiemy na siebie zwrócili. Luzaci i Sulfurniści przekonawszy się iednak, iż my iako rodacy węzłem tylko przyiaźni z sobą złączeni byli, w neutralności nas naszey rok cały zostawili. Na początku drugiego roku, gdy liczba Iulfurystów wielce się zmnieyszyła, staraniem ich największym była różnemi sposobami Polaków sobie ziednać, by nas przez to zniewolić trzymania z niemi.

Pan M.. nie dość będąc ostrożnym i zbyt się z niemi wdawszy, in Winsfinisch od Luzatów zdeklarowanym został. My Polacy nie chcąc się od Pana M… odłączyć, ani też wdaiąc się z nim wszyscy wpaść In Winsfinisch – zniewoliliśmy go, żeby się w Winsfinischu wybił, poiedynkuiąc się z Panem T…, który go parę razy pierwszy był obraził. Na ten koniec daliśmy o tym znać Luzatom i Tyreńczykom, którzy pożyczywszy nam Szlegerów i rękawiczek, Seniorów i Podsenierów swych przysłali, aby byli przytomni temu pojedynkowi, który się także w oczach wszystkich Polaków dnia 24 Lisstopada po 10 godzinie z rana w Francuzkollegium na stancyi Luciusza odprawił. Szlegery na każdy pojedynek informowani bywaią. Kommand była następujące. Naprzód Przeciwnicy zdiąwszy kamizelki z siebie i chustki z szyi, równie iako obnażywszy zupełnie swe ręce, buchate manszartrowe spodnie i na nie Kanony obuli. Sekundanci po tem odznaczywszy im mieysca, w którym stać mieli, równie iako dawszy im Szlegery i krótkie rękawiczki do ręki – sami na przeciwnych strinach między niemi stanęli i następnie komenderowali.

1.(…) nie tylko Przeciwnicy lecz i Sekundanci wyciągnąwszy ręce Szlegerami się zetknęli.

2.M… (…) – jako obrażony

3.(…) – M… bowiem po kadłubie dostał – jednakże bez rany. – Przy słowie Halt Sekundanci między Przeciwników wpadną.

Każde uderzenie nazywa się Gang – 6 zaś Takich Gangów przy każdym pojedynku odprawić się musi.

Sekundantów iest powinnością dobrze luby parować równie iako uważać kiedy cios upadł. Pan M… z Panem T… zrobiwszy więc 6 Ganków wcale się nie zranili, lecz T… tylko M… 5 razy a M… T… 1 raz uderzył. Zapytany Pan M. czyli ma Satysfakcyą, - gdy na nią przystał i pogodzili się obydway, a iako po pierwszym pojedynku kondycja w Panu T… Stancyi. Wszystkim przytomnym wyprawili. Senior Luzatów Lengnich, Podsenior Luzatów Biener, Senior Tureńczyków Milmann, Podsenior Tureńczyków Krebo równie iako Mudycyner Robi, szmalizowawszy z nami wszystkimi, koniecznie nas do tego pobudzić chcieli i żebyśmy związek między sobą uformowali – lecz my żadnym sposobem tego niechcąc dopuścić przyrzekliśmy tylko z Sulfurystami się nie wdawać, z niemi zaś w przyszłości żyiąc zawsze się iako honnete Bursze sprawować. Z tąd nas sobie Luzatów wielce polubiwszy, Brawe Polen nas nazwali i na wszystkich Komerszach Vivaty nam wywoływali.

Uwaga do Poiedynków.

Obrażony Student od drugiego, w 3 dni go wyzwać powinien, ieżeli nie chce przyiść In Winsfinisch. Powiedzenie komu „Dümmer Iunge” albo uderzenie kogo Cygenliayszemrem, za naywiększą obrazę na Akademii uważana bywaią. Ieżeli Fuchs się ma pojedynkować, 6 tygodni mu się czasu zostawia, w których się mógł rąbać uczyć.

Przypisy, których się w ogólności każdy Student trzymać powinien.

1. Ieden Student przed drugim Kapelusza nie zdyimuie lacz mu tylko Brost mówi – bądż to z rana bądź wieczorem.
2. Na szrodkowym kamieniu Student przed Studentem na pół się tylko umyka.
   W Lipsku każdy chętnie szrodkowym kamieniem idzie, gdyż bruk na boku iest niegodziwy a do tego (…)
3. Do Kollegium wchodząc zaraz Kapelusza zdymować nie potrzebuie.
4. W czasie godziny powinien się cicho sprawować, ieżeli nie chce bydź wysykanym.
5. Za zawołaniem Burschen heraus każdy wyjść i bronić swego Kamrata.
6. Filistrom w niczym sobie nie dać tonować.

Dla tegośmy Polacy na Kiermaszu w Golis, całą salę Filistrów wypędzili, za to, że nie chcieli nam pozwolić tańcować, mówiąc że to iest (…), tymczasem drzwi były otwarte i każdy wchodził.

Studenci nie maiąc Uniformów, innem się sposobami od Filistrów róźnić staraią, iuż to bowiem Kanony – buty palone czwierć nad kolano wystające, iuż też krótkie bardzo Surduty, wyszywane srybrem i złotem Kamizelki i spodnie – równie iako Sztymmery (wysokie stosowane Kapelusze) i z wielkimi daszkami Czapki noszą.

Dnia 31 Grudnia na wesołe zakończenie starego a zaczęcie Nowego Roku wydaliśmy

Polacy, wraz dwoma innemi studentami równie iako kilkoma Damami muzami, mały Balik u Szwalbe na Nikoleisβtrasse. Doktora Rozberger z żoną swoią Gospodarzyśmy obrali: Panny, które były zaproszone, bardzo były grzeczne i dość pięknie tańcowały. Pana Rozbergera za Gospodarzaśmy dlatego obrali, że sam propozycyą do balu tego podał. Znaiomość zaś z nim u Pana Kowalskiego i Tyxickiegośmy zabrali, którzy u niego w tym samym Domu, co im z Panem Minasewiczem mieszkał. Balik ten każdego po 3 Feny kosztował. Podczas Kolacyi po różnych Vivatach śpiewano, o 12 zaś godzinie każdy sobie nowo zaczynaiącego roku winszuiąc, do 3 godziny się bawił. Wszyscy z tego baliku byli kontenci, nawet damy, które w Lipsku bardzo są grymaśne.

Dnia 1 Ianuary Roku 1812 poiechaliśmy sankami do Golis – Pan Tyxicki hura pakiem latarnie przed Bramą Halską stłukłszy, zapłacić za nią musiał, gdyż Sankarsz powracaiąc sam nazad, zatrzymany został.

Dnia 13 Ianuary w Poniedziałek wielkie mi się nieszczęście przydarzyło, gdyż spiesząc się z rana do Kollegium, zapomniałem dobrze u Kaftana umocnić szpinką brylantową i przeto ią w śniegu, który na ten czas padał, zgubiłem.

Natychmiast kazałem przeto pisane kartki na rogach ulic poprzylepiać, równie iako na ratuszu – w Gazety nakoniec następuiące pismo wsadzić kazałem. „… Wenn im Montag …”lecz do dziś dnia nie wynagrodzona ta dla mnie zguba, gdyż szpinkę tę od Matki na pamiątkę dostałem, nie została mi oddana.

Chcąc dnia tego umysł móy wieczorem przynaymniey nieco rozweselić, udałem się na Balet, który przez Familię Francuzką Kobel bardzo pięknie był wiekowany. Opera Kozakermüdchen, która go poprzedziła, na miejscu innym będąc dana, wielkie zaburzenia między Studentami sprawiła. Na końcu jednakże Pan Müller wywołany został.

Dnia 15 Stycznia – na bardzo pięknym przez tąż samą Familię dawanym Balecie byłem.

Dnia 16 Ianuary – popełnił nieiakiś Student T… uczynek, który niegodny iest pióra mego.

Dnia 15 Ianuary poszedłem wraz z moimi rodakami z Teatru na Knaypę Luzatów u Szparycha, gdzie tak nazwani Thomasschüles pieśń na powinszowanie Nowego Roku Madenton śpiewali, i składka na iakiegoś ubogiego Studenta Müllera zrobiona została. W Lutym poznałem się z Kapitanem Górzyńskim, który w nogę wielce będąc ranny w Hiszpanii Abszyl swóy wziął i do Polski się wracał.

Dnia 2 Lutego w Niedzielę udałem się wraz z Trzcińskim, Waleskim, Bieńkowskim, Tyxickim, Kowalskim – z Niebieskiey czapki o godzinie 8-ey wieczorem na Bal do Rannstädten Schussgraben. Sala była wprawdzie wielka i pięknie oświecona, równie iako dość dobra Muzyka, lecz meble w niey się znayduiące były przyczyną żeśmy się wkrótce opuścili.

Dnia 7 Lutego byłem na ostatnim Balecie przez Familę Kobler w Lipsku dawanym.

Dnia 8 Lutego w Sobotę odprawił się Komersz na Frankenborg w równym sposobie iak pierwsza wyż. opisane.

Dnia 20 Lutego w Szrodę słyszałem sławnego Mefista w śpiewaniu Strulimeiera, który z teatru weimarskiego będąc grał rolę gościnną w Lipsku w Operze Rozbóyników (Woyelayner). Na Końcu sztuki, iako słuszne, wywołanym został. Tegoż samego widziałem dnia 6 Marca w operze, wykradzenie z Seraiu graiącego.

Dnia 16 Marca byłem na Benefisie Pana Müllera.

Dnia 20 Marca po większey części pokończone zostały Kollegia i zaczęły się wakacie Akademickie.

W pierwszych 3 tygodniach czytałem Książki i powtórzyłem z Trzcińskim Instytucye Prawa Rzymskiego.

Dnia 6 Kwietnia byłem na sztuce Niezgodni Bracia i 6 Więzień, która przez drugą trupę Drezdeńską dawana była.

Dnia 9 Kwietnia widziałem graiącego Pana Unalmana z Weimaru, w sztuce Iohanna i Monfant.

Dnia 10 Kwietnia byłem na śmieszney i zabawney i Komedyi der Iuker zum erstenmal In der Residenz w Berlinie.

Dnia 11 Kwietnia w Sobotę udałem się w podróż do Berlina, a dnia 30 tegoż miesiąca powróciłem do Lipska.

Dnia 5 Maia w Wtorek rozpoczęły się Kollegia, czyli letni Bieg Nauk. Na to półrocze letnie następujący plan zrobiłem.

Z rana 5 – 7 Poniedziałek, Wtorek, Szroda, Czwartek, Piątek

Czytanie Książek i wypracowanie „Dziennika Podróży”

Sobota 5 – 6 Czytanie Książek, 6 – 7 Logika u Prof. Wendta

6 – 7 Poniedziałek, Wtorek, Szroda, Czwartek, Piątek, Sobota

Prawo Kanoniczne u Prof. Müllera

8 – 10 Poniedziałek, Wtorek, Czwartek, Piątek Czytanie Książek

Szroda 8 – 9 Czytanie Książek

Sobota 8 – 9 Logika u Prof. Wendta

Szroda i Sobota 9 – 10 O Pokrewieństwie i Powinowactwie u Prof. Müllera

10 – 11 Poniedziałek, Wtorek, Czwartek, Piątek

Prawo Kryminalne u Prof. Erharda

Szroda i Sobota

Postępowanie Kryminalne u Prof. Erharda

11 – 12 Poniedziałek, Wtorek, Czwartek, Piątek

Ekonomia Polityczna u Prof. Wendta

Szroda i Sobota

Włoska godzina u Magistra Kunze wraz z Minasewiczem

12 – 1 Obiad u Cylea na ulicy Św. Piotra obok Hotelu Bawarskiego

Po obiedzie Poniedziałek, Wtorek, Szroda, Czwartek, Piątek, Sobota

1 – 2 Przygotowanie na Examinatorium z Instytucyów Prawa Rzymskiego

2 – 3 Postępowanie zwyczayne sądowe cywilne u Prof. Masdorfer – Rossbergera

Szroda i Sobota

Postępowanie sumaryczne sądowe cywilne u powyższego Doktora

3 – 4 Poniedziałek, Wtorek, Czwartek, Piątek

Historia Rzeszy Niemieckiey do 16 wieku, u Prof. Wielanda

Szroda i Sobota

Prolegomena do Kodexu Napoleona cywilnego u Prof. Diemana

4 – 5 Poniedziałek, Wtorek, Czwartek, Piątek

Rąbanie u Kochlera, na Sali Gewantboden

Szroda i Sobota

Estetyka u Prof. Clodius

5 – 6 Poniedziałek, Wtorek, Czwartek

Examinatorium z Instytucyi Prawa Rzymskiego u Magistra Reichel

Szroda i Sobota

Łacina u Beiera Studenta

Piątek

Czytanie Książek

Od 6 do wieczora - Poniedziałek, Wtorek, Szroda, Czwartek, Piątek, Sobota

Powtarzanie Kolegiów

W Niedzielę czytałem Książki, równie jako na spacery chodziłem.

Dodatek: Gdy Doktor Rozbergen dla tego, że pieniądze za Kollegium iego Koncilium zaaresztowane zostały w Auguście Proces czytać przestał, a do tego Prof. Wieland Woynę trzydziestoletnią w tymże samym miesiącu czytać skończył a ia iużem dalszy ciąg Historyi Niemieckiey w pierwszym półroczu słyszał, powtarzałem na miejscu tych dwóch Kollegiów Pandekty z P.Trzcińskim.

Dnia 7 Maia Teatr – Preciosa – Melodramma w 5 Aktach – Pani Hartwig na swoie lata w tańcowaniu się bardzo dobrze popisała.

Dnia 10 Maia widziałem Pana Sztycha z Berlina w Komendii „Zazdrość” pięknie graiącego. Dnia 24 Maia Teatr Teufelsburg bei Mödlingen.

Dnia 25 Czerwca – dowiedziawszy się, że w ten dzień 4ty Regiment piechoty Polskiey, który był w Hiszpanii przez Lipsk ma powracać, wyszedłem z Minasewiczem i Trzcińskim o godzinie drugiey na przeciwko niemu do Lindenau. Z wielką radością poznałem Brata mego Eustachego Chełmickiego, który zdumiony nad niespodziewanem zdarzeniem widzenia mnie w Lipsku, z razu mnie poznać nie mógł. Aż do samego Lipska ciągłem mu wypadki Famili, od którey przez 4 lata żadney nie miał wiadomości, opowiadał – przyszedłszy zaś do miasta, gdy na Kwaterę na rynku Nr VII dostał, on mi dobre i złe prowadzenie się w Hiszpanii, potyczkę, w którey został ranny, awans na Kapitana równie iako otrzymanie Krzyża Francuzkiego w Nagrodę swych zasług, opowiedział. Ziadłszy u Bardzo słusznego Gospodarza Iego Kollacyą, poszliśmy na Blancmütze, gdzieśmy w raz z innemi Oficerami prawie całego pułku wieczór przepędzili (przy Englisch Oil). Tameż poznał ciotecznego Brata mego Józefa Osmiałowskiego Podporucznika, Kollegę Zakroczymskiego, Porucznika Adiutanta Gliszczyńskiego, dawnemi znaiomemi P. Kapitanem Marwickim i Kapitanem Maruszewskim, równiem iakom miał Honor zabrać znajomość z P.Maiorem Zdzitowieckim, z Panami Podpułkownikami Broniszem i Rylskim, Panami Porucznikami Ubyszem i Gąsiorowskim i z wielu innymi Officerami.

Dnia 26 Czerwca bawiłem się z rana u Eustachego. Po obiedzie byłem na fustrucyi, którą 4 ty regiment na Russplac przed Maiorem składał. Żołnierze, którzy w Bordeoum byli umundurowani tak dobrze wypadali, iż Niemcy wierzyć nie chcieli, żeby oni mogli bydź w Hiszpanii. Regiment ten często kompletowany będąc z 1500 ludzi się tylko składał. Po Lustracyi poszedłem z Eustachym i innymi Officerami do Golic, z Golic do Blance mütze, a z Blance mütze do Cukierniczki Hohle.

Dnia 27 Czerwca odprowadziliśmy Polacy w Lipsku będąci, cały Regiment do Düben gdzieśmy o pierwszey godzinie stanęli śniadaniawszy pierwey w Rotehalm, Karczmie 4 godziny od Lipska odległey. Tam się pożegnał z wszystkimi Officerami, z Eustachym dwie godziny za miastem Kwaterą Porucznikowską poszedłem.

Dnia 28 Czerwca rozstałem się z Eustachym, który z regimentem do Witembergii a z tamtąd do Berlina pomaszerował, ia zaś powracając do Lipska spotkałem się w Roteheim z Bieńkowskim, Topolskim, Trzcińskim i o drugiey godzinie z niemi do domu przybylim. Kilku dniami przed przybyciem 4 Regimentu, t.i. dnia 21 Czerwca w Niedzielę bawiłem się z P. Bogusławskim Kapitanem Hułanów w legii Nadwiślańskiey i przyozdobiony Francuzkim i Polskim Krzyżem, a dawnym mym Kollegą szkolnym z Golic – który dnia 22 Lipca z 50 ludźmi wraz z Francuzami do Berlina wyruszył.

Dnia 4 – 9 Czerwca odprawiłem wraz z Minasowiczem, Trzcińskim i Tyxieckim, wojaż do Merseburga, Euchstädt, Halle, Petersberg i Worhe.

Dnia 30 Czerwca Wyiechali Hudenci, między tóremi także i my Polacy byli, na koniach i w powozach przy Szleterach i w sztyrmerach na Komersz do Zwenke miasteczko 3 godzine od Lipska odległym. Stanąwszy w oberży pod złotym orłem, gdy miejsca w pokoiach nie było, na ulicy się Komersz rozpoczął i skończył. Po Komersie tańcowano Poloneza po ulicach, trzaskano przy tym z harapaków, Wiwat Burmistrzowi zawołano i zgoła głupstwa nad wszelaki opis robiono. Dyrektor Teatru Zwenkowskiego wyszedł naprzeciwko nam i prosił ażebyśmy rozkazali iakie sztuki chcemy ażeby na Teatrze grano. Nachtweichter sam Teatr, równie iako Aktorowie, którzy na nim grali, pod wszelką są krytyką. Głupstwa, które się na Teatrze działy opisać nie iestem w stanie. Pewny Aktor Henke, gdy on porównywał się z Iflandem, ktoś mu na to powiedział: Ifland Henke Berlin Zwenke. Znudziwszy się jednak niemi wyjechaliśmy Polacy o godzinie ósmey z Zwenke i przybyliśmy o godzinie 10 tey do Lipska.

Dnia 1 Lipca przyszedł Pułk piechoty Polski z Hiszpanii powracający do Lipska. Poznałem się z Kapitanem Kowalewskim i innemi Officerami, równie iako z dawnemi memi Kollegami szkolnemi: Kapitanem Ćwierczakiewiczem i Porucznikiem Iabłońskim. Byłem z niemi na Teatrze, gdzie Oidipa i Iokasta dawana i odprowadziłem ich nazajutrz kawałek za miasto. Regiment z 1300 żołnierzami wracał, przeszedł przez Lipsk – Regiment siódmy piechoty Polskiey.

Dnia 9 Lipca bawiliśmy się z Officerami z Depot idącemi: Kapitanem Sienieckiem, Kapitanem Heldmanem i z Porucznikiem Iasińskim, iuż to byłem, iuż to na Kwaterze Pana Sienieckiego. Dnia 11 Lipca odprowadziliśmy ich do Rotehalm.

Dnia 21 Lipca byłem z rana w Schleisik i wodą powróciłem.

Dnia 1 Sierpnia, przynieśliśmy Vivat Rektorowi Tytman, iako w dzień Iego Urodzin – Uroczystość ta odprawiła się w następujący sposób. O 8 ½ wieczór zgromadziliśmy się w Schwarce Bret – Adiutanci poszli do Paulinum do Prof. Erharda po chorągiew Akademiczną z tamtąd na Reichstrasse po Chapandhennuns i z nami wrócili się na Schwarce Brief. Tu się następnie cug cały uformował.

Na przodku znajdowała się Muzyka i na czele iey stał Schmidt w zielonym Mundurze, z czerwonemi wyłogami, szlify złte balonowe i pióra czerwone. Daley następował Naczelnik całego Cugu (Senior Montanierów), który w Akademickim był ubrany Mundurze, równie iako dwóch Adiutantów przy nim się znayduiących.

Daley stało 8 Chupcand honerów w czarno obszytych przyszpodniach, pomiędzy któremi naypierwszy był Longnich dwóch obok niego (…) Marszałków, którzy białą (…) szarfą z bulionowemi tresami przepasani byli. Longnich trzymał poduszkę safianową pąsową, na którey powinszowanie na welinowanym papierze drukowane i w axamit pąsowy oprawne leżało. Za Chupcand honerami znajdowała się Chorągiew, przy którey czterech Adiutantów stało. Wszyscy mieli szlify bulionowe srebrne, dwóch zaś Niemców mundur Saski, a dwóch Polaków Student Bieńkowski i ia Mundur Xięstwa Warszawskiego. Za nami następowali wszyscy Studenci po 3 w rzędzie i po bokach co dwudziestu Adiutand. Na samym końcu szedł szanowny Besshlisser z dwoma Adiutantami. Adiutanci iuż to Akademiczne iuż też Luzackie mieli Uniformy. Wszyscy (…) byli przy pałaszach i (…) z białym piórem mieli kapelusze.

Prócz tego było jeszcze dwóch generalnych Adiutantów, którzy na porządek całego cugu zważali, równie iako dwóch Studenckich Policiantów, którzy z przodu Pospólstwo rozganiali. Gdy w podobnym sposobie cały cug rozrządzony został, zapalono dwieście pochodni, które lisy po obydwu stronach Cugu nieść musiały i z odgłosem skoczney Muzyki, udano się (…) przez Ritterstrβe, Brüll, Katherinstraβe naokoło Rynku, na Grymską ulicę przed Füntenkollegium mieszkanie Rektora. Tu się w półkole uformowano, Komendant, Chorągiew i wszyscy Adiutanci naprzód wystapili, a Chupcandhonnery do Rektora się udały. Gdy tenże powinszowanie mu oddane czytał, Komendant po trzykroć Vivat mu w następnych wyrazach wykrzyknął (…). Ostatnie to słowo wszyscy głośno powtórzyli, a Adiutanci za każdą razą szczęk pałaszów robili, i Chorągiew salutowała. Za trzecim wiwatem otworzył Rektor szrodkowe okno, i dwie świce w ręku trzymając podziękował za uczyniony mu honor i temi słowmi zakończył (…). Na te słowa po trzykroć mu znowu Wiwat wykrzykniony został.

Po tym udał się cały Cug do Paulinum, gdzie na szrodek pochodnie wszystkie rzuczone i Gaudeamus zaintonowane zostało. Przy tey okazyi przyniesiono także Exrektorowi Czyrner Wiwat, który w Paulinum mieszkając, okna swoie wyiluminować Vivat. Gdy Chorągiew odniesiona została udali się wszyscy z Muzyką do Funkenburg na Koncert. Adiutanci zaś z Komendantem do Rektora poszli, którzy nas w pięknie przedekorowanym pokoiu, gdzie się pełno dam znajdowało, bardzo mile przyiął, i dobrym Weinburgierem równie iako tortami sollennnie utraktował. P.Bieńkowski i ia przez Pana Lengnicha Rektorowi prezentowaliśmy byli, który wielce będąc szarmowany, że Polacy do tey Uroczystości się także przyłożyli z iednego się Kieliszka z nami napił. Między wieloma zdrowiami wypiliśmy także i to „Vivat Academia vivat Profesores”. Na koniec gdyśmy się wszyscy z iednego kufelkowego Kieliszka wypili, pożegnaliśmy się i udaliśmy się do Funkenburg na Komersz o godzinie 11. Prezydowawszy na tymże kilka razy, równie iako przetańcowawszy w pierwszą parę z Bieńkoeski Poloneza po ogrodzie, o 2 się godzinie na spoczynek udał.

Dnia 8 Września poznałem się z Porucznikiem Strzałkowskim, który za Abselutem z Hiszpanii przez Lipsk do Polski wracał.

Dnia 13 Września przechodził przez Lipsk 7 Regiment piechoty Polskiey z Abszytami powracaiący.

Dnia 14 Września przybył z Berlina dawny nasz Kollega szkolny Królikiewicz, z którym się mile 3 dni zabawiwszy, dnia 18 Września aż do krzyżówki na drodze do Konwitz się znayduiącego, odprowadzili. Z Lipska bowiem do Pragi, a z Pragi do Krakowa do domu podróż odprawić przedsięwziął.

Właśnie zamiar szlachetny Królikiewicza widzenia swych Rodziców równie iako nadzwyczaynie piękny czas do podróży, zachęciły mnie, bym na Wakacye Matke moią, Krewnych i Znaiomych odwiedził. Raz zaś plan ten sobie ułożywszy niecierpliwy rozpoczęcia Wakacyi, równie iako obawiając żeby się pogoda nie przemieniła, gdybym żadnego Polaka do towarzyszenia w podróży namówić nie mógł, niewiele myśląc włożywszy Sztyrmer na głowę, pałasz na siebie i cygenhugner w rękę, samem dnia 20 Września o godzinie 5 ½ Grymską Bramą z Lipska wyszedł. Minąwszy tak nazwane Flucken Tanche (2 godz. od L.) stanąłem na obiad w Eilenburg miasteczka 3 mile od Lipska odległego. Na nocleg przybyłem do Torgau, Fortecy 6 mil od Lipska odległey, a którą w pierszey mey podróży iużem opisał. Przenocowawszy pod czarnym orłem, wyszedłem z rana o godzinie 5. Dnia 21 Września w Niedzielę minąwszy Herzberg, na obiedem w Hohenbuke, a noc w Lukau stanął. Pierwsze Miasteczko 2, drugie 5, a trzecie 7 mile od Torgau odległe. Dnia 22 Września w Poniedziałek na obiadem do Lüber, a na noc do Lieberose, pierwsze 2a drugie 5 mil od Lukau odległego miasteczka przybył. 23 Września w Wtorek na obiadem do Guben pięknego i nieznanego miasta przyjechał Furmanem, który mnie 2 godziny przed tym miastem z sobą zabrał. Ziadłszy obiad na rynku w Ruthokeller, zabrałem się z synem Gospodarza do Swiebas 6 mil od Guben odległey wioski, kótra lubo z drogi do Kargowy była że iakże 3 mile drogi bliżey iak Guben. Przenocowawszy w Swibas a raczey przespawszy się tylko 4 godziny, gdyż my dopiero o pierwszey godzinie w nocy przyjechali, wyszedłem o godzinie 6, o 11 iadłem oboad, a o 8 wieczorem przybyłem do wioski nad samą Granicą Polską, lecz w Prusach ieszcze anayduiącą. Tumem bardzo ludzkich Gościnnych zastał, lecz mało wygody, gdyż kartofle z masłem ziadłszy na słomie się przepać musiałem. Dzisiay więcey iak w inne dni byłem znużony, gdyż nie tylko żem się nie wyspał i 8 mil zrobił, ale ieszcze do tego przeciwny wiatr z deszczem miałem i nieraz w borze pobłądziłem.

Pierwsze trzy dni wielce mi pogoda służyła, lecz im drogę od Torgau nieco miał piaszczystą, gdyż aż do samy (…)prawiem szedł borami. Następuiące dwa dni nieco były chłodne, lecz droga za to bardzo dobra.

Dnia 25 Września w Czwartek śniadaniowałem w Kargowie, obiadowałem w Wolsztynie, a na noc przybyłem do wioski 2 godziny za Rukoniewicami położoney.

Dnia 26 Września w Piątek minąwszy Cyrkowo, Cyrkówko, Sepno, Sepienko wioski które S.P. móy w dzierżawie trzymał, a które mi lata me dziecinne na pamięć przywadziły, przybyłem do Szrymu, gdzie mnie Państwo Długołęccy mile przyięli. Pare dni przyiemnie u nich przepędziwszy, odesłany zostałem do Poznania – dokąd z rana Dnia 29 Września przybywszy, Alexegom ieszcze w łuszku zastał.

Gdym go obudził, nie chciał swym oczom zrazu wierzyć i niemal że mnie we śnie widzi, lecz przekonawszy się na koniec, że ia w rzeczy samey przed nim staię, serdecznieśmy się uściskali. Zabrawszy się z Poznania do Szrody, wyiechawszy z Panem Płonczyńskim o 10 godz. o 6 wieczorem do Gurowa przyjechałem. Dobra Matka nie spodziewawszy się wcale mego przybytu, nie mową lecz łzami radości się ze mną przywitała.

W czasie pobytu mego w domu miałem to szczęście widzenia się z Wuiem moim W.Przyłubskim z Wolborza, równie iako W.Izbińskim, którzy na Komisyę do Górowa zjechali. Z okazyi tey Komisyi z W.P. samem Ieską w Niechanowie odbyli, miałem honor poznać I.W.Pannę Mierzyńską. Raz byłem z Matką moią u Państwa Swinarskich, pare razy z Panem Ianem u Państwa Nowskich Profesorów Górowskich wraz z Panią Długołęcką i Babulą (I.W.Niesiołowską) u Państwa Suchockich Profesorów Ielitowa. Na Iarmarku zaś będąc w Gnieżnie widziałem się z Kupcami Górzyńskim, z którymem się (…) oku poznała w Gnieżnie iako Pluckiemdanta przywitał. Po interesach byłem także w Poznaniu, a stamtąd z Alexem do Szrymum poiechał i na powrót przez Poznań do domum się powrócił.

Dnia 7 Listopada pożegnałem się z najukochańszą Matką, która mnie swoimi końmi do Poznania odesłała. Przyiechawszy na noc do Kostrzyna do P.( Muc…) Komendanta Felixa Chełmickiego, przymuszony zostałem nazajutrz stawić się i zatrzymać, ażeby bydź na weselu Pana (nieczytelne), kótre Pan Alexy i Ia, równie iako P.Szczawiński i Podczański, których w Poznaniu miałem honor poznać, przyjechali. Przepędziwszy dzień i noc na tem weselu z rana o godzinie 4 z Alexym i P.Podczuskim do Poznania poiechałem.

W Poznaniu musiałem się aż do Piątku zatrzymać, gdyż prędzey Dyliżans do Lipska nie odchodził. Załatwiwszy się w Poniedziałek z sprawunkami dla Matki, odesłałem powóz z końmi we Wtorek. Z P.Twardowskim dawnym mym Kollegą Lipskim a teraźniejszym Zastępcą Konsyliarza przy Prefekturze widziałem się u niego w stancyi, równie iakom się bawił iednego wieczora u Brata mego P.Kowałskiego, który także na wakacye do domu przyjechał i widziałem za pierwszą razą w Poznaniu. Obiady zazwyczaj u W.Państwa Kołłodzieiowskich iadałem, którzy są z najprawdziwszych Przyiaciół Matki Moiey. Oddałem także wizytę I.W.Chmielewskiemu, równie iako I.W Państwu Izbińskiemu, Radkiewiczom. W Dafny W.Umińskiego miałem honor iuż za pierwszym moim pobytem w Poznaniu poznać. Zresztą kilka te dni z Bratem moim równie iako iego Przyiaciółmi mile się zabawiwszy - rozstałem się z nim Dnia 13 Listopada – w którym to dniu wsiadłszy na pocztę wozową o godzinie 11-tey, w kompanii dwóch Niewiadomskich, przez Stąszewo (3 mile od P.),, Bronowo (5 mili od P.), Grodzisk (6 mili od P.), Rukoniewice (8 mili od P.), Wolsztyn (9 mil od P.) iadąc o godzinie 3 w nocy do Kargowy ostatniego miejsca nad granicą Polską, a 13 mil od Poznania odległego miasteczka przyjechałem. Przespawszy się w porządney oberży na rynku udałem się do P.Pisarza Komory W.Szuwińskiego, do któregom od dawna pisał listy z Poznania, dobrem u niego ziadł śniadanie, i bardzo z nim przyiemnie pare godzin przypędził.

Z Kargowy Pruską pocztą iadąc do Züllicham (2 ½ mili od K.) i do Krafsen (8 ½ mili od K.), przyjechałem 15 Listopada w Niedzielę do Guben (10 ½ m.od K) pierwszego miasta na granicy Saskiey leżącego. Tu na pocztę dwa dni czekając, miasteczko równie iako piękne iego okolicę obejrzałem. Zwłaszcza z mostu piękny iest widok na góry. Miasto samo dobrze iest zabudowane i ma gocką strukturę i stawiany Kościół. Na publicznym mieyscu za miastem się znayduiącym szczęśliwym trafem spotkałem się z P. Bomparsdorf dawnieyszym Studentem Witemberskim a teraz iuż nie filisterio żyiącym.

Z tymem czas pobytu mego w Guben mile przepędził. Pożegnawszy się z nim dnia 17 Listopada w Wtorek wsiadłem na Dyliżans Saski wraz z córkami Uniwersytetu Saskiego w Torgan będącego, i minąwszy Liberoze (3 m.od G.) do Lüben (5 m.od G.) o 12 godzinie przybyłem. O 3 godzinie z rana dnia 18 Listopada maiąc wyjechać dostałem niespodziewanego wcale kompana P.Kowalskiego, który także do Lipska iadąc z Frankfurtu do Lüben, z Kupcem iakiemś Żydem pocztą przyjechał. W iego kompanii w wesołych śpiewach do Lukan przybywszy, ziedliśmy obiad i po obiedzie niechcąc się po nocy poztą tłuc, która wieczorem dopiero odchodziła, naięliśmy razem z wyż. wspomnianem Kupcem i Mięszańcem iakiemeś Niemcem i Francuzem furmana do Hohenluke wioski 2 mile od Lukau odległey. Tu do 3 godziny z rana się przespawszy, poiechaliśmy znowu dyliżansem do Herzburg (4 mile od Lukau) w teyże samey co pierwey Kompanii. Wieczorem dnia 19 Listopada do Torgau (2 mile od H.) przybywszy, zamiast Unteryfiurek, pół mendla ślepych Pasażirów aż do samego Lipska, do któregośmy minąwszy Rilenburg i Tanche o 11 godzinie z rana dnia 20 Listopada w Sobotę przyjechali.

W Lipskum żadney przemiany nie zastał, prócz tego, że Basiński wyjechał a Klichowski dawny móy Kollega szkolny przyjechał, i że się nowy związek (…) kontynuował.

Dnia 24 Listopada w Wtorek odprowadziłem wraz z memi rodakami i kilkadziesiąt Niemcami Müllmanna in filuterium odieżdżaiącego na koniu do Wachmiester karczmy 3 godziny od Lipska odległey. Przy tey świcie było kilku konnych Müllmann sam y 2 Chucpendhonneurs sześćmi konno jechał.

Dnia 6 Października byłem na Assambly u Prof. Erharda.

Dnia 12 Października był wielki Komersz na Funkenburg.

Dnia 18 Października odprowadzona Damma in filuterinn, sankami i konno.

Dnia 29 Listopada wypiłem z memi rodakami Węgrzyna któregom był z Polski przywiózł.

Dnia 19 Października umarł Prof. Dynndorf i siostra Money Gospodayni Pani Reben.

Dnia 23 Października pokończywszy przepisywanie Kollegiów którem opisał następuiący plan na to półrocze ułożyłem.

Poniedziałek, Wtorek, Szroda, Czwartek, Piątek, Sobota

5 – 10 Przygotowanie się na Examinatorium nad Pandektami i czytanie Książek

10 – 11 Wtorek, Szroda, Czwartek, Piątek, Sobota

Prawo Kryminalne u Prof.Bienera

11 – 12 Proces u Prof.Bienera

Poniedziałek

10 – 12 Czytanie Książek

Poniedziałek, Wtorek, Szroda, Czwartek, Piątek, Sobota

Po obiedzie

Do 2 Powtarzanie Kollegiów rannych

2 – 3 Examinatorium nad Pandektami u Magistra Biedermanna

3 – 5 Czytanie Książek

5 – 6 Kodex cywilny Napoleona u Doktora Iunenbergera (z początku 4 godziny na tydzień, po tym 5, a na końcu 6)

6 – 10 Powtórzenie Kollegium poobiedniego, przepisywanie Historyi Kościelney u Prof.Wielanda i opisywanie podróży Berlińskiey

W Niedzielę czytałem Książki lub też opisywałem podróż Berlińską. Po obiedzie zaś chodziłem nayczęściey do Golic, i na niebieską czapkę, równie iako pare razy także byłem na obiedzie, na kawie i na Kollacyi u Radcy Dworu i (…) Profesora Ecka.

Dnia 3 Grudnia byłem u Trzecińskiego na szkandalu a 14 u Kowalskiego.

Dnia 24 Grudnia w dzień Bożego Narodzenia byłem na obiedzie i Kollacyi u Radcy Dworu Ecka.

1813 Rok.

Dnia 1 Stycznia byłem wieczorem w Koncercie równie iako potem na Kollacyi u Prof.Ecka

Dnia 16 Stycznia przyjechał nas odwiedzić Bursz Berliński Królikiewicz, z którym dzień dzisieyszy równie iako następuyący (w którym Tyxicki szkandal swóy wyprawił) mile przepędziwszy dnia 18 Stycznia do Grosehalm cztery godziny od Lipska odległey wioski, konnośmy go odprowadzili – Bieńkowski zaś i Kowalski sankami z nim aż di Wittemberga poiechali.

Dnia 28 Stycznia w Czwartek byłem na Koncercie, w którym się Pan Muthaci pierwszy skrzypek Lipski pięknie popisywał.

Dnia 27 Lutego umarł o godzinie 8 z rana ieden z najpierwszych Profesorów Lipskich Oberhofgerichterath Erhard. Dnia 20 Lutego został z wielką pompą Akademicką, na nowym cmentarzu w grobie Fakultetu Iurystycznego pochowany. Ieden ze Studentów Brunkwell piekną miał mowę pogrzebową, lecz nieco długą. Na pamiątkę śmierci szanownego i z wielu miar zasłużonego męża różne wiersze wydrukowane zostały.

W Marcu przechodziły przez Lipsk różne Półki woyska Polskiego, równie iako sam Generał Dąbrowski długo w naszym mieście bawił. Przy tey okazyi miałem to szczęście widzenia się z dawnemi memi Kollegami szkolnemi, Kapitanem Dziemińskim Kawalerem Krzyża Francuzkiego, Kapitanem Trzcińskim Kawalerem Krzyża Polskiego, Porucznikiem Bogusłaskim Kawalerem Krzyża Francuzkiego i Polskiego, Podporucznikiem Kurowskim, Porucznikiem Gwardii Litewskiey Gełyntem, Kapitanem Sucheckim Kawalerem Krzyża Francuzkiego,

równie iako zapoznania się z Porucznikiem Wiśnieskim, z Kapitanem Florentinim, Kapitanem Nofokiem i z wielu innemi Officerami, których imion nie iestem sobie w stanie przypomnieć.

Dnia 7 Marca w Niedzielę wyjechałem konno z Kapitanem Florentinim i P.P.Ieidmer i Pfaf, (z któremi razem w Liceum byłem), Kupczykami Lipskiemi, do Golic.

Dnia 10 Marca byłem wieczorem na tak nazwane Kränzchem od Pani Aktuarin szereg Lipnem proszony. Kränzchem ot to Kompania w Lipsku po większey części z uczonych się składaiąca, którey Członki przez całą zimę w Szrody po kolei małe baliki wydai, na których od 7 do 10 się tańcuie, a po tym małe Komendyiki bywaią dawane, lub się też wszyscy w grę iaką bawią. Między tańcami zimną także Kollacyą daią, równie iako podług stanu członku przy niey wódką, winem lub pończem częstują. Pod czas tańcu zaś herbatę obnoszą, równie iako piwo zawsze na zawołanie stoi. Lokale (…) od upodobania każdego Członka. Tą razą (równie iako nayczęściey) było u Państwa Geizerów mieszkających na Nemmarkt w domu naprzeciwko Gewandhaus stoiącym cztery piętra wysoko. Wchodząc tamże składa się naprzód w iednym pokoiu Kapelusz, w drugim grać można w karty lub lulkę palić, w trzecim gra Muzyka, a czwarty formuie małą lecz dla tey Kompanii dostateczną salkę do tańca. Lubo wprawdzie Kompania nie zupełnie iest dobrana, przyznać muszę żem się na tem Krünzchen równie iako na następujących bardzo dobrze bawił. Panna Mussner Córka Profesora Lipskiego, równie iako Panna Ernest naylepiey mi się tak co do piękności, iak co do ułożenia w tey Kompanii podobały.

Dnia 14 Marca umierał na nerwową frybrę w lazarecie Ś.Iakuba dawny nasz Kollega i Przyiaciel Knoll, młodzieniec który iużkurs swój Akademicki ukończył, z wielką pochwałą Nauczycieli swoich ex amen na Doktora złożył, młodzieniec który tyle miał iuż wprawy iż tysiące z innych a nie iednego z teyże wyprowadził choroby, który się stał ofiarą. Z nie małem żalem wszystkich Profesorów, równie iako Współkollegów swoich, od nas Polaków na nowy cmentarz wyprowadzony i tamże 17 Marca pochowany został.

O śmierci! śmierci! przestań podobnych Młodzieńców Kraiowi naszemu wyrywać, gdyż nakoniec i nadzieia wszelka (nieczytelne).

Dnia 17 Marca byłem proszony na Krünzchen od Rady Stanu byłego Profesora Ecka, która się w domu Państwa Geizerów odbyła.

Dnia 14 Marca wyprawił Klichowski swoie imieniny, 19 Marca Minasowicz, 25 Marca Topolski, a 1 Marca Bieńkowski.

Dnia 29 Marca byłem na teatrze, na którym Ifigenią z Aulidy grali – Pan Gerstecker równie iako aktorowie, którzy pierwszy raz tey zimy grali, wielce mi się podobali.

Trupa tey zimy znacznie się polepszyła, załowałem przeto bardzo żem dla późno się kończących Kollegiów na teatrze mało co mógł bywać. Tego razu miał Trzciński z filistre szkandal o czapkę.

Dnia 30 Marca wpadło 20 Kozaków o godzinie 8 wieczorem do Lipska, z okrzykiem pospólstwa przyięci zostali. W następujących dniach dopiero więcey woyska przyszło.

Dnia 24 Marca byłem od Sekretarza poczty Langenhans na Kränzcher proszony.

Dnia 3 Kwietnia byłem od Pani Chenlonier na Kränzcher proszony.

Dnia 12 Kwietnia umarł Professor filozofii Meisner, mąż wielce pobożny przykładny i światły.

Kollegia akademickie wielkanocne na czytaniu Książek o powtarzaniu Kollegiów przepędziłem, równie iako kilka razydo Pani Meissnerowey, byłey żony Prof.Lipskiego do ogrodu proszony byłem, z Prof.Meissner równie iako z całą iey godną familią, a czasami u niey bywaiąc, tak dalecem się z niemi zaprzyjaźnił, iż mnie byli łaskawie tydzień przed zielonemi świątkami do siebie na stancyą przyiąć. Z szanowną tą familią dwa razy odwiedziłem ich syna w Grymie zastaiącego równie iako przyiemne letnie spacery robiłem. Przez cały miesiąc Iulii w ogrodzie bywałem.

Nie mogąc dla rozruchów wojennych do domu powrócić wziąłem w letniem tem półroczu Examinatorium z Pandektów z Panem Tyxieckim, a Examinatorium z prawa Kanonicznego z Panem Minaszewiczem razem, u Magistra Biedermana od 9 – 10 z rana codziennie. Prócz tego słuchałem muicinam forensem 2 godziny na tydzień, od 10 – 11 u Prof.Ludwiga, równie iako ex aminowałem się z Panem Tyxickim z teorii i procesu cywilnego Francuzkiego.

Dnia 6 Maia poszedłem z Panem Trzcińskim, Tyxickim i Meissnerem na plac bitwy pod Lütun, i nie tylko zabitych lecz i rannych z głodu umierających widziałem. Niechcąc odnowić smutnych ciosów, które sercu memu podobny widok zadał, żadnego tu nie umieszczam opisu. W czasie zawieszenia broni między Francyą, Rosyą i Prusami, odprowadziłem Pana Walewskiego i Bieńkowskiego do Wunen, z kąd oni do Oyczyzny poiechali, a ia do Lipska się powróciłem.

Nie dostawszy z domu żadnych posiłków musiałem bez celu w tem mieście zastawać, i doczekac się naysmutnieyszey dla niego Katastrofy. Gdy się bowiem Napoleon nad Elbą utrzymać nie mógł, zebrał wszystkie swoie woyska pod Lipskiem i straszną trzy dni trwaiącą bitwę Nieprzyiaciołom stoczył. Nie tak były dla mnie okropnemi kule armatnie, granaty i kule karabinowe do miasta wpadające, między któremi wielu się także własnych moich rodaków znajdowało, z wielkim iękiem z pola bitwy powracających i nie maiących żadney pomocy.

W kilka dni potem z smutkiem oglądałem zwłoki Xięcia Józefa, które w Elster znalezione dnia 26 Października z wszelkiemi honorami woyskowemi pochowane zostały. Na brzegu miejsca tego, w którem sławny ten Bohatyr utonął, wdzięczny mu rodak z piaskowego kamienia czworograniasty pomnik z następującym napisem wystawił.

Z drugiey strony tenże napis po łacinie

W czasie tych rozruchów woiennych miałem to ukontentowanie widzenia się z dawnemi moimi Kollegami i Przyiaciółmi: z Tadeuszem Ostrowskim, Stanisławem Moszkowskim, Witoskim, Alexem, z Trzcińskim, z Mumockim, z Lagoskim, równie iako zaznajomić się z Xięciem Radziwiłłem i innemi Officerami, których sobie imion przypomnieć nie mogę.

Nie mogąc dnia 19 Oktobra imienin moich z przyczyny nadzwyczynego rozruchu wyprawić, obchodziłem na to mieysce dnia 19. bm urodziny moie. Prócz rodaków zaprosiłem także na nie Pana Schreckensteina, Szlabaca Bocheńskiego, wielce mi szanownego przyjaciela Pana Minasowicza, dla choroby nie mógł bydź przytomnym.

W domu Pani Profesorowey Meissner, która się na Ś.Michał z Marisztal do Klune Fiuerkagel przeprowadziła, miałem honor się poznać z Panem Rektorem szkoły I.W.Nikotaiu i godną iego familię, z Panem Wieganclem prywatyzującym Malarzem i iego żoną, równie iako z Panią Pascher żoną półkownika francuzkiego w czasie rozruchów wojennych w Lipsku zostającą, i z Państwem Aktuariuszostwem Kühn.

Obawiaiąc się, abym nie został ofiarą nerwowey frybry, która epidemicznie w Lipsku panować zaczęła udałem się dnia 23 Listopada z Panią Professorową Meissner do Lumbberg, miłego 600 mieszkańców maiącego miasteczka, gdzie ona z córką swoią u Ciotki swoiey zamieszkała, ia zaś naiąwszy sobie stancyą w aptece, u Państwa Flug stanąłem. Iedzenie brałem od Pana Oberżysty tuteyszego.

Czas tu móy na powtarzaniu Kollegiów z geografii i czytaniu Książek przepędziłem, równie iako czasami odwiedzałem Panią Professorową i iey Ciotkę, Panią Graber i Brata Pana Fuscha, Panią Döhring.

Dnia 11 Grudnia odwiedziłem moich w Lipsku, lecz iużem więcey nie zastał Pana Tyxickiego, który dnia 8 Grudnia do domu odiechał.

Koło Lundsberga (który 3 mile od Lipska iest odległy) znayduie się dość znaczna górka, na którey niegdyś wielki stał zamek, teraz się zaś tylko małą starożytną Kapliczkę – widzieć można, w którey raz w rok nabożeństwa odprawiane bywa.